Rozwój morskiej energii odnawialnej w Europie przynosi niejednoznaczne rezultaty, ostrzega Europejski Trybunał Obrachunkowy w opublikowanym dziś raporcie. Działania i pieniądze UE przyczyniły się do rozwoju “niebieskiej energii” w ramach realizacji celów klimatycznych i energetycznych bloku. Audytorzy twierdzą jednak, że UE może nie sprostać swoim ambicjom, podczas gdy należy zrobić znacznie więcej, aby morska energia odnawialna (MEO) była zrównoważona pod względem społeczno-ekonomicznym i środowiskowym.

Niebieska energia ma znacząco przyczynić się do realizacji zielonych celów UE. W 2020 r. Komisja Europejska przyjęła strategię wspierania zrównoważonego rozwoju MEO i wykorzystania jej pełnego potencjału. Od 2007 r. budżet UE przeznaczył 2,3 mld euro na technologie MEO. Ponadto 14,4 mld euro w postaci pożyczek i inwestycji kapitałowych zapewnił Europejski Bank Inwestycyjny.

Gwałtowny wzrost MEO niesie ze sobą “zielony dylemat”: MEO jest kluczem do zielonej transformacji UE, ale jej rozwój może zaszkodzić środowisku morskiemu. Podczas gdy strategia UE stara się pogodzić MEO z różnorodnością biologiczną, Komisja Europejska nie oszacowała jej potencjalnych skutków środowiskowych, w tym przemieszczania się gatunków i zmian w strukturze populacji, dostępności żywności lub wzorcach migracyjnych, by wymienić tylko kilka z nich. Ogólnie rzecz biorąc, audytorzy obawiają się, że ekspansja MEO w Europie może być szkodliwa dla środowiska morskiego, zarówno poniżej, jak i powyżej poziomu morza.

“Rosyjska inwazja na Ukrainę podkreśliła znaczenie niezależności energetycznej UE, a nasze morza mogą być częścią rozwiązania”, powiedział Nikolaos Milionis, członek ETO, który kierował kontrolą. “Niebieska rewolucja w UE nie powinna być jednak realizowana za wszelką cenę: morskie odnawialne źródła energii nie mogą prowadzić do żadnych znaczących szkód społecznych lub środowiskowych”.

Morskie odnawialne źródła energii rzadko współistnieją z innymi obszarami działalności. W szczególności konflikty z rybołówstwem pozostają w dużej mierze nierozwiązane, a sprzeciw wobec MEO często pojawia się ponownie podczas oceny poszczególnych projektów. Podobnie, kraje UE dzielące te same wody rzadko planują wspólne projekty. Powoduje to utratę możliwości bardziej efektywnego wykorzystania ograniczonej przestrzeni morskiej. Co więcej, społeczno-ekonomiczne implikacje rozwoju morskich odnawialnych źródeł energii nie zostały dogłębnie zbadane.

Audytorzy zauważają również, że ryzyko związane z dostawami kluczowych surowców może spowolnić rozwój morskiej energii odnawialnej w Europie. Obecnie takie materiały są dostarczane niemal w całości przez Chiny, które odgrywają również kluczową rolę w produkcji magnesów trwałych do generatorów turbin wiatrowych. Zależność UE może powodować wąskie gardła, a audytorzy wyrażają obawy o bezpieczeństwo dostaw w obliczu obecnych napięć geopolitycznych. Kolejną barierę stanowią długotrwałe krajowe procedury wydawania pozwoleń. Przykładowo, Francja ma jeden z najdłuższych okresów oczekiwania na zatwierdzenie morskich instalacji wiatrowych, który może wynosić nawet 11 lat.

Niemniej jednak UE wyznaczyła ambitne cele na poziomie 61 GW mocy zainstalowanej do 2030 r. i 340 GW do 2050 r., w porównaniu z zaledwie 16 GW obecnie. Konieczne będzie zatem szybkie i zakrojone na szeroką skalę wdrożenie instalacji MEO w krajach UE, co będzie wymagało znacznej przestrzeni morskiej i około 800 miliardów euro, głównie z inwestycji prywatnych. Według audytorów cele te mogą być trudne do osiągnięcia.

Informacje ogólne

Morska energia odnawialna może być generowana przez wiatr (bottom-fixed oraz floating), ocean (pływy i fale) oraz pływające technologie słoneczne. Obecnie prawie cała morska energia odnawialna w UE jest generowana przez technologię wiatrową. Niemcy mają największą moc offshore ze wszystkich krajów UE (8,1 GW na koniec 2022 r., głównie na Morzu Północnym), a po nich Holandia (3,2 GW), Dania i Belgia (oba po około 2,3 GW).

Raport specjalny 22/2023: “Energia z morskich źródeł odnawialnych w UE – istnieją ambitne plany wzrostu, ale zrównoważony rozwój sektora wciąż stanowi wyzwanie” jest dostępny na stronie internetowej ETO.