Nowy raport na temat geopolityki materiałów krytycznych dostrzega znaczną koncentrację w łańcuchach dostaw i wzywa do wspólnych strategii w celu podtrzymania transformacji energetycznej.

Abu Dhabi, Zjednoczone Emiraty Arabskie, 12 lipca 2023 r. – Transformacja energetyczna wymaga radykalnego zwiększenia dostaw kluczowych materiałów, jednak ich łańcuchy dostaw pozostają podatne na szereg zagrożeń geopolitycznych.

Chociaż nie ma niedoboru rezerw minerałów związanych z transformacją energetyczną, globalne możliwości ich wydobycia i rafinacji są ograniczone. Nowy raport Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA) ostrzega, że zakłócenia w dostawach mogą wpłynąć na tempo transformacji energetycznej w perspektywie krótko- i średnioterminowej.

Geopolityka transformacji energetycznej: Materiały krytyczne [“Geopolitics of the Energy Transition: Critical Materials”] analizuje zagrożenia i szanse geopolityczne związane z rosnącym zapotrzebowaniem na materiały w nadchodzących latach i wzywa do holistycznego podejścia do dywersyfikacji łańcuchów dostaw.

Podczas gdy zależność i dynamika dostaw zasadniczo różnią się od paliw kopalnych, wydobycie i przetwarzanie kluczowych materiałów jest skoncentrowane geograficznie, z kilkoma krajami i kilkoma głównymi firmami odgrywającymi dominującą rolę. Wstrząsy zewnętrzne, nacjonalizm surowcowy, ograniczenia eksportowe, kartele mineralne, niestabilność i manipulacje rynkowe mogą zatem zwiększyć ryzyko niedoborów dostaw.

W raporcie podkreślono również możliwość napisania na nowo scenariusza dla towarów wydobywczych i nadania impetu bardziej inkluzywnym, etycznym i zrównoważonym łańcuchom wartości. Geograficznie rozległe rezerwy materiałowe otwierają możliwości dywersyfikacji wydobycia i przetwarzania, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Wspieranie polityk pozwoli krajom rozwijającym się wykorzystać nowe możliwości biznesowe i może poprawić odporność, jednocześnie utrzymując globalny program dekarbonizacji na właściwym kursie.

“Transformacja energetyczna stanie się główną siłą napędową popytu na krytyczne minerały” –powiedział Dyrektor Generalny IRENA, Francesco La Camera. “Ryzyko zakłóceń w łańcuchu dostaw dotyczy w mniejszym stopniu bezpieczeństwa energetycznego, a bardziej potencjalnego spowolnienia transformacji, którego należy unikać. Na drodze do COP28 moim przesłaniem jest pilne zacieśnienie współpracy w zakresie kluczowych materiałów w celu zminimalizowania ryzyka geopolitycznego związanego z koncentracją łańcuchów dostaw i przyspieszenia wdrażania odnawialnych źródeł energii w celu ograniczenia wzrostu temperatur do 1,5°C”.

Dodał: “Znaczący wzrost zapotrzebowania na materiały krytyczne daje społeczności międzynarodowej możliwość dywersyfikacji łańcuchów dostaw i uczynienia ich bardziej zrównoważonymi. Żaden kraj nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swojego zapotrzebowania na materiały, dlatego należy opracować i wdrożyć strategie współpracy, które przyniosą korzyści wszystkim zaangażowanym stronom. Szczególnie bogate w minerały kraje rozwijające się zyskują, jeśli mogą uchwycić większy udział w łańcuchu wartości krytycznych materiałów. Redefiniując narrację dotyczącą wydobycia, możemy promować bardziej odpowiedzialne podejście z korzyścią dla ludzi i społeczności w dążeniu do inkluzywnych i odpornych gospodarek”.

Obecnie wydobycie kluczowych materiałów jest silnie skoncentrowane w określonych lokalizacjach geograficznych. Dominującymi graczami są Australia (lit), Chiny (grafit, metale ziem rzadkich), Chile (miedź i lit), Demokratyczna Republika Konga (kobalt), Indonezja (nikiel) i RPA (platyna, iryd). Przetwarzanie jest jeszcze bardziej skoncentrowane geograficznie, a Chiny odpowiadają za ponad 50% światowej podaży (naturalnego) grafitu, dysprozu (metalu ziem rzadkich), kobaltu, litu i manganu.

Co więcej, przemysł wydobywczy jest zdominowany przez kilka dużych firm, co często prowadzi do powstania rynków oligopolistycznych. W rezultacie branża jest wysoce skoncentrowana, a nieliczni kontrolują znaczną część globalnej produkcji i handlu. Pięć największych firm wydobywczych kontroluje 61% produkcji litu i 56% produkcji kobaltu.

Z kolei rezerwy materiałów krytycznych są szeroko rozpowszechnione. Kraje rozwijające się odpowiadają obecnie za większość globalnej produkcji potrzebnej do transformacji energetycznej, ale ich udział w rezerwach jest jeszcze większy. Na przykład Boliwia ma 21 milionów ton rezerw litu, ale wyprodukowała mniej niż 1% światowej podaży. Szacuje się, że 54% minerałów znajduje się na ziemiach rdzennej ludności lub w ich pobliżu, co podkreśla potrzebę zaangażowania społeczności.

Raport podsumowuje, że transformacja energetyczna oparta na odnawialnych źródłach energii, jeśli zostanie dobrze zaplanowana i przeprowadzona, może zmienić dziedzictwo przemysłu wydobywczego. Podobnie jak w przypadku przemysłu wydobywczego od wieków, działania i procesy wiążą się z ryzykiem dla lokalnych społeczności, takim jak łamanie praw pracowniczych i innych praw człowieka, degradacja gruntów, wyczerpywanie i zanieczyszczenie zasobów wodnych oraz zanieczyszczenie powietrza. Silniejsza współpraca międzynarodowa w celu podnoszenia i egzekwowania standardów oraz długoterminowe poglądy korporacyjne są niezbędne dla zrównoważonego rozwoju i licencji społecznej.

Przeczytaj Geopolitics of the Energy Transition: Critical Materials.

Źródło: IRENA