Poniższy tekst napisali Dirk Vansintjan, prezes REScoop.eu, cyfrowy ambasador EUSEW (EUSEW’s digitaldigital ambassador); Sara Tachelet, koordynator projektu ACCE i Chris Vrettos, doradca ds. polityki finansowej oraz młody ambasador energetyczny EUSEW (EUSEW’s young energy ambassador).

Autorzy podkreślają, w jaki sposób obecne systemy finansowe i regulacje ograniczają inicjatywy energetyczne prowadzone przez obywateli i wzywają do reform w celu uwolnienia ich potencjału i dostosowania do celów polityki UE.

Niniejszy artykuł redakcyjny powstał we współpracy z Europejskim Tygodniem Zrównoważonej Energii (EUSEW) 2025. Otwarte zaproszenia można znaleźć na stronie ec.europa.eu/eusew.

Przejście Europy na system czystej energii wymaga bezprecedensowych inwestycji, jednak obecne narzędzia finansowania nie są w stanie uwolnić pełnego potencjału obywatelskich inicjatyw energetycznych. Społeczności energetyczne mogą zmobilizować miliardy euro na inwestycje w energię odnawialną, ale ich potencjał pozostaje niewykorzystany ze względu na skomplikowane zasady pomocy państwa, niedostępne mechanizmy finansowania i uciążliwe przepisy. Biorąc pod uwagę szerszy krajobraz polityczny Czystego Ładu Przemysłowego i trwające negocjacje dotyczące Wieloletnich Ram Finansowych, w jaki sposób Europa może wypełnić tę lukę i zapewnić sprawiedliwy dostęp do finansowania dla społeczności energetycznych?

Finansowanie przyszłości: rola inwestycji obywatelskich

Europa potrzebuje dużych inwestycji w energię odnawialną, efektywność energetyczną i sieci, aby osiągnąć swoje cele w zakresie dekarbonizacji. Komisja Europejska szacuje, że do 2030 r. będzie brakować 400 mld euro rocznie. Podczas gdy Plan działania na rzecz przystępnych cen energii uznaje potencjał społeczności energetycznych w stabilizowaniu i obniżaniu cen energii, Czysty Ład Przemysłowy (CID) ignoruje ich potencjał w mobilizowaniu inwestycji. Badanie pokazuje, że do 2030 r. obywatele mogliby przeznaczyć 176 mld euro na samą energię wiatrową. Te inwestycje obywatelskie pobudzają lokalne gospodarki, pomagając jednocześnie w demokratyzacji systemu energetycznego i stabilizacji cen. Każde euro zainwestowane w obywatelskie projekty energetyczne generuje lokalnie od dwóch do ośmiu euro. W przeciwieństwie do tego, do 75% zysków z inwestycji w projekty energetyczne dużych firm energetycznych jest dystrybuowanych jako dywidendy dla akcjonariuszy, co ogranicza ich lokalny wpływ. Co ciekawe, społeczności energetyczne coraz częściej inwestują w projekty na skalę przemysłową, takie jak morska energetyka wiatrowa i wielkoskalowe sieci ciepłownicze, demonstrując swoją zdolność do przyczyniania się do realizacji celów reindustrializacji Europy. Jednak bez odpowiedniego wsparcia finansowego ich ekspansja pozostaje ograniczona.

Przełamywanie barier: przepisy dotyczące pomocy państwa i luki w finansowaniu publicznym

Społeczności energetyczne napotykają bariery finansowe i regulacyjne, w szczególności restrykcyjne przepisy dotyczące pomocy państwa i brak mechanizmów inwestycyjnych dostosowanych do ich potrzeb. Wiele państw członkowskich nie wykorzystuje efektywnie funduszy UE do wspierania społeczności energetycznych, podczas gdy banki komercyjne często wahają się przed udzielaniem pożyczek, lekceważąc korzyści społeczne i gospodarcze, jakie te społeczności mogą przynieść.

Aby wypełnić tę lukę, krajowe federacje społeczności energetycznych w krajach takich jak Holandia, Francja i Hiszpania stworzyły „Community Energy Financing Schemes” (CEFS), zaprojektowane w celu wspierania i finansowania projektów społeczności energetycznych. Systemy te skutecznie łączą inwestycje obywateli, instytucji publicznych i inwestorów prywatnych. Doświadczenia z Holandii i Francji pokazują ich wpływ: każde euro finansowania publicznego na wczesnych etapach może przyciągnąć do 60 euro inwestycji prywatnych na realizację projektu.

Podczas gdy zmienione wytyczne UE w sprawie pomocy państwa poprawiły warunki dla społeczności związanych z energią odnawialną, ramy pozostają trudne w nawigacji. Państwa członkowskie potrzebują jaśniejszych wytycznych dotyczących projektowania systemów wsparcia, które są dostępne dla społeczności energetycznych. Ponadto przeszkody administracyjne i regulacyjne, takie jak opłaty za podłączenie do sieci i złożone procesy licencjonowania, nadal spowalniają projekty prowadzone przez społeczności.

Wezwanie do działania: ukierunkowane wsparcie finansowe dla społeczności energetycznych:

Aby w pełni uwolnić potencjał społeczności energetycznych, UE powinna wspierać tworzenie dedykowanych instrumentów finansowych dostosowanych do ich potrzeb. Obejmuje to:

  • System Gwarancji UE, podobny do okna InvestEU dla MŚP
  • Uproszczone procedury pomocy państwa dla społeczności energetycznych
  • Stabilne mechanizmy finansowania dla społeczności energetycznych w kolejnych Wieloletnich Ramach Finansowych
  • Pomoc techniczna dla państw członkowskich, aby pomóc zapewnić społecznościom energetycznym dostęp do Społecznego Funduszu Klimatycznego i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji
  • Wsparcie dla krajowych federacji w skalowaniu modeli finansowania, takich jak CEFS, może również pomóc w rozwoju i profesjonalizacji projektów energetycznych prowadzonych przez społeczności w całej Europie

Uwolnienie potencjału społeczności w transformacji energetycznej

Transformacja energetyczna UE nie może pozostać wyłącznie w rękach dużych korporacji i inwestorów instytucjonalnych. Społeczności energetyczne pokazały, że mogą napędzać przejście na odnawialne źródła energii, pomagać obywatelom w dostępie do przystępnej cenowo lokalnej produkcji i inwestować w projekty na skalę przemysłową, takie jak morska energetyka wiatrowa i ciepłownictwo. Potrzebne są jednak odpowiednie narzędzia finansowe i polityczne, aby pomóc w zwiększeniu skali. Ulepszając te narzędzia, decydenci mogą umożliwić społecznościom energetycznym stanie się kamieniem węgielnym przyszłości czystej energii w Europie.

Zalecane linki:

O autorach:

Dirk Vansintjan posiada tytuł magistra filologii germańskiej i jest jednym z członków-założycieli Ecopower, belgijskiej spółdzielni energetycznej zrzeszającej ponad 60 000 członków. Pracuje w sektorze energii odnawialnej od 1985 roku i nadal dąży do transformacji energetycznej, która prowadzi do demokracji energetycznej. Pan Vansintjan jest prezesem REScoop.eu, europejskiej federacji społeczności energetycznych. Jest ekspertem w dziedzinie energetyki społecznościowej i ma duże doświadczenie w projektach europejskich.

Sara Tacheletposiada tytuł magister nauk o komunikacji i jest częścią zespołu koordynacyjnego w REScoop.eu, europejskiej federacji wspólnot energetycznych. W swojej roli nadzoruje codzienne zarządzanie organizacją i koordynuje finansowany przez UE projekt ACCE (Access to Capital for Community Energy), którego celem jest opracowanie i skalowanie narzędzi zbiorowego finansowania dla społeczności energetycznych w całej Europie.

Chris Vrettos pracuje dla REScoop.eu, Europejskiej Federacji Wspólnot Energetycznych i Electra Energy (Grecja). Obie organizacje promują aktywne zaangażowanie obywateli w produkcję energii odnawialnej w Europie. Pracował nad wieloma programami badawczymi jako asystent, nad takimi tematami jak Zielony Ład UE i ‘degrowth’. Interesuje się międzynarodową polityką klimatyczną i dziennikarstwem oraz uczestniczył w wielu konferencjach COP UNFCCC.

Zastrzeżenie: Ten artykuł jest wkładem partnera. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w artykule. Wyrażone opinie są wyłącznie opiniami autorów i nie powinny być traktowane jako reprezentatywne dla oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej.

Źródło: EUSEW