Komisja opublikowała w grudniu swoją ocenę Krajowych Planów Energii i Klimatu (NECP) państw członkowskich UE i wydała zalecenia, które mają pomóc państwom członkowskim w zwiększeniu ich ambicji zgodnie z celami UE na 2030 rok. Ostateczne plany muszą zostać przedłożone do 30 czerwca 2024 r. Projekt zaktualizowanych NECP przybliża nas do osiągnięcia celów UE na 2030 r. i wdrożenia niedawno uzgodnionych przepisów. Istnieje jednak wyraźna potrzeba podjęcia dodatkowych wysiłków, również w świetle wyników COP28 i globalnego wezwania do przyspieszenia działań w tej dekadzie.

W grudniowej ocenie Komisja wzywa państwa członkowskie do zwiększenia wysiłków na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i przedstawienia jaśniejszych planów dotyczących sposobu, w jaki zamierzają dostosować się do zmiany klimatu. Zachęca je również do lepszego przygotowania się do zwiększonego wykorzystania odnawialnych źródeł energii i wzmocnienia środków w zakresie efektywności energetycznej. Potrzebne są również dodatkowe środki w celu wzmocnienia pozycji konsumentów, poprawy bezpieczeństwa energetycznego i wsparcia europejskich przedsiębiorstw w zwiększaniu ich konkurencyjności. Konieczne będą większe wysiłki w celu zapewnienia dostępu do dostępnych źródeł finansowania i stymulowania kluczowych inwestycji wymaganych dla konkurencyjności europejskiego przemysłu.

Kadri Simson, komisarz ds. energii: Wspólnie przeszliśmy przez kryzys energetyczny i zawarliśmy wiele ważnych inicjatyw, które ukształtują naszą przyszłość i przyspieszą transformację energetyczną. Teraz nadszedł czas, aby wdrożyć nasze wspólne ambitne zobowiązania. Krajowe plany energetyczne i klimatyczne są kluczowymi narzędziami do wyznaczenia jasnej ścieżki w kierunku czystego, odpornego i cyfrowego systemu energetycznego. Nasze gospodarki czekają na wyraźne sygnały inwestycyjne, a nasi obywatele na strategie utrzymania cen energii na przystępnym poziomie w perspektywie długoterminowej. Sfinalizowanie ambitnych planów przed latem jest zatem jednym z najważniejszych priorytetów.

Dogłębna analiza Komisji opiera się na 21 NECP, które zostały przedłożone w odpowiednim czasie i uzupełnione o inne dostępne dane. Trzy państwa członkowskie przedłożyły swoje projekty planów zbyt późno, aby możliwe było przeprowadzenie oceny dla poszczególnych krajów do grudnia, a trzy nadal nie przedłożyły swoich projektów planów.

Kluczowe ustalenia i zalecenia

Projekty NECP określają mapę drogową każdego państwa członkowskiego, aby wspólnie osiągnąć prawnie wiążący cel UE w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych o 55% do 2030 r. oraz jej cele w zakresie energii i klimatu. Grudniowej ogólnounijnej ocenie towarzyszy zestaw zaleceń i indywidualnych ocen dla każdego z 21 państw członkowskich, które przedłożyły NECP.

W ocenie Komisji stwierdzono, że:

  • Na obecnym etapie projekty NECP nie są jeszcze wystarczające do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r.; obecne środki doprowadziłyby do redukcji o 51%;
  • Potrzebne są dalsze ambicje, aby zlikwidować lukę wynoszącą 6,2 punktu procentowego w sektorach podejmujących wspólne wysiłki w porównaniu z celem 40%;
  • Istnieje luka wynosząca około -40 do -50 MtCO2eq w porównaniu z celem -310 MtCO2eq w ramach rozporządzenia LULUCF, co wskazuje na konieczność zwiększenia pochłaniania dwutlenku węgla;
  • W przypadku energii odnawialnej, obecne projekty doprowadziłyby do udziału 38,6-39,3% odnawialnych źródeł energii w koszyku energetycznym do 2030 r., w porównaniu z celem 42,5%;
  • W odniesieniu do efektywności energetycznej, obecne projekty doprowadziłyby do poprawy efektywności energetycznej o 5,8%, w porównaniu z celem 11,7%.

Komisja podkreśla również znaczenie i pilność stopniowego wycofywania paliw kopalnych w produkcji energii, zwłaszcza stałych paliw kopalnych. Ponadto, utrzymywanie się dopłat do paliw kopalnych we wszystkich państwach członkowskich, w tym w transporcie, zostało uznane za kolejną przeszkodę na drodze UE do neutralności klimatycznej. Subsydia, które nie są związane z ubóstwem energetycznym lub sprawiedliwą transformacją, muszą zostać jak najszybciej wycofane, a zamiast tego skierowane na innowacje i wspieranie słabszych grup społecznych w procesie transformacji.

Komisja zachęca również państwa członkowskie do zwrócenia większej uwagi na bezpieczeństwo energetyczne w swoich ostatecznych Krajowych Planach Energii i Klimatu oraz podkreśla potrzebę pilnego zwiększenia konkurencyjności europejskich łańcuchów wartości czystej energii. Ostateczne krajowe plany w dziedzinie energii odnawialnej powinny zapewniać przedsiębiorstwom i inwestorom jasność i przewidywalność, a także ułatwiać planowanie wykorzystania środków publicznych. Komisja zaleca państwom członkowskim lepsze planowanie dywersyfikacji dostaw energii w konkurencyjny sposób. Lepsze przewidywanie niezbędnych zmian strukturalnych w systemie energetycznym umożliwi konsumentom czerpanie korzyści z efektywnego kosztowo i elastycznego rynku energii. Więcej uwagi należy również poświęcić przekwalifikowaniu i podnoszeniu kwalifikacji, a także zatrudnieniu i skutkom społecznym oraz środkom zapewniającym zieloną transformację, która jest sprawiedliwa, sprzyja włączeniu społecznemu i nie pozostawia nikogo w tyle.

Konieczne są również dalsze znaczące środki w celu dostosowania się do zmian klimatu i zwiększenia odporności, w tym w systemie energetycznym. Ostateczne krajowe plany działania muszą w wystarczającym stopniu uwzględniać skutki związane z klimatem. Komisja przedstawiła dodatkowe zalecenia w ramach europejskiego prawa o klimacie dotyczące spójności środków państw członkowskich z unijnym celem neutralności klimatycznej oraz zapewnienia postępów w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu.

Kolejne kroki

Wszystkie państwa członkowskie muszą przedłożyć swoje ostateczne zaktualizowane krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu do 30 czerwca 2024 r., z uwzględnieniem zaleceń Komisji i indywidualnych ocen. Powinno to zapewnić, że ostateczne wersje NECP są ambitne, wystarczająco szczegółowe i solidne oraz stanowią solidną podstawę do przyspieszenia ich wdrażania w nadchodzących latach.

Państwa członkowskie, które nie przedłożyły jeszcze projektów zaktualizowanych NECP (Austria, Bułgaria i Polska), muszą to zrobić bez dalszej zwłoki. Projekty otrzymane niedawno od Belgii, Irlandii i Łotwy zostaną ocenione przez Komisję na początku 2024 r.

Kontekst

Krajowe Plany Energii i Klimatu na lata 2021-2030 są wymagane na mocy unijnego rozporządzenia w sprawie zarządzania z 2018 roku. Określają one, w jaki sposób państwa członkowskie zamierzają osiągnąć swoje cele w zakresie energii i klimatu na 2030 r. Państwa członkowskie przedłożyły swoje poprzednie Krajowe Plany Energii i Klimatu w 2019 roku. Od tego czasu ukończono prace nad kluczowymi przepisami “Fit for 55”, a plany wymagają teraz aktualizacji w celu dostosowania do zmienionych przepisów na szczeblu UE. Państwa członkowskie były zobowiązane do przedłożenia projektów zaktualizowanych planów do końca czerwca 2023 r., przed przedłożeniem ostatecznych zaktualizowanych planów w czerwcu 2024 r. Plany dotyczą pięciu wymiarów unii energetycznej i zobowiązań państw członkowskich w ramach europejskiego prawa o klimacie, pakietu Fit for 55, Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz planu REPowerEU.

Grudniowemu komunikatowi w sprawie ogólnounijnej oceny projektów NECP towarzyszy 21 zaleceń dla poszczególnych krajów i indywidualnych ocen zgodności z celami energetycznymi i klimatycznymi, celem neutralności klimatycznej i celami adaptacyjnymi dla każdego z państw członkowskich, które przedłożyły projekty NECP w terminie. Na tym etapie 6 pozostałych państw członkowskich otrzymało oceny i zalecenia dotyczące wyłącznie ich polityk adaptacyjnych i spójności z unijnym celem neutralności klimatycznej, które zostały opublikowane (tutaj i tutaj). Ponadto w innym dokumencie roboczym służb Komisji oceniono postępy w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu we wszystkich 27 państwach członkowskich.

Źródło: Komisja Europejska