Marine Cornelis, dyrektorka wykonawcza i założycielka Next Energy Consumer, ambasadorka cyfrowa EUSEW

Niniejszy artykuł redakcyjny powstał we współpracy z European Sustainable Energy Week 2025. Otwarte zaproszenia można znaleźć na stronie ec.europa.eu/eusew.

 

 

 

 

Co by było, gdyby rachunek za energię elektryczną mógł pomóc w walce ze zmianami klimatu i nierównościami? Transformacja energetyczna w Europie to nie tylko liczenie paneli słonecznych i turbin wiatrowych: chodzi o to, aby system działał dla wszystkich. Dobrze zaprojektowane rachunki i sprawiedliwe taryfy za energię elektryczną mogą sprawić, że czysta energia będzie przystępna cenowo i dostępna, ale dzisiejsze ceny często pozostawiają najsłabszych w tyle. Co należy zmienić i jak możemy teraz działać?

Prawdziwy koszt nierówności energetycznych

Kiedy ceny energii gwałtownie rosną, najbardziej dotknięci są zawsze ci z najmniejszymi możliwościami finansowymi. W 2023 r. w całej UE gospodarstwa domowe płaciły średnio 29 centów za kilowatogodzinę, czyli więcej niż wiele z nich mogło sobie na to pozwolić. Kryzys z 2021 r. ujawnił głębokie błędy w sposobie ustalania cen energii elektrycznej. Taryfy zaprojektowane bez uwzględnienia sprawiedliwości sprawiły, że rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji nie są w stanie poradzić sobie z niestabilnymi rachunkami, a ubóstwo energetyczne rośnie.

Przejście na odnawialne źródła energii i dynamiczne taryfy, choć niezbędne, nie naprawiają tego automatycznie. Wiele osób nie może sobie pozwolić na panele słoneczne lub inteligentne urządzenia, nie mówiąc już o zmianie czasu ich użytkowania, aby skorzystać z tańszej, bardziej ekologicznej energii elektrycznej. Sprawiedliwy system energetyczny musi uwzględniać te luki.

Czy nasze taryfy przynoszą więcej szkody niż pożytku?

Sposób, w jaki płacimy za energię elektryczną, wpływa na nasze zachowanie. Teoretycznie taryfy dynamiczne zachęcają ludzi do korzystania z energii w tańszych i bardziej ekologicznych porach dnia. Jednak dla wielu wiążą się one z ryzykiem. Bez pieniędzy na zakup elastycznych urządzeń lub czasu na dostosowanie zużycia, gospodarstwa domowe płacą najwyższe ceny, gdy rachunki rosną.

Taryfy o stałej cenie wydają się bezpieczniejsze, ale ukrywają korzyści płynące z energii odnawialnej. Ludzie tracą możliwość oszczędzania, gdy wieje wiatr lub świeci słońce. Co gorsza, taryfy te często wiążą konsumentów długimi i drogimi umowami, czyniąc zmianę kosztowną i skomplikowaną. Istnieje kompromis – ale jeszcze go nie osiągnęliśmy.

Jak wyglądałyby uczciwe ceny?

Ceny energii elektrycznej nie są uniwersalne. Gospodarstwa domowe są zróżnicowane: rodzina w słabo izolowanym mieszkaniu ma inne potrzeby niż osoba ładująca samochód elektryczny w domu. Aby taryfy działały dla wszystkich, decydenci i organy regulacyjne muszą stworzyć podstawy dla stabilności cen przy zachowaniu elastyczności. Przykładowo, rosnące taryfy blokowe zapewniają podstawową ilość energii elektrycznej po niższej stawce, z wyższymi cenami za większe zużycie. Taryfy te sprawdzają się w przypadku gospodarstw domowych o niskich dochodach, ale muszą być starannie zaprojektowane, aby uniknąć zachęcania do nieefektywnych energetycznie zachowań.

Pomocne są również panele słoneczne i inteligentne technologie. Podliczniki, które oddzielają podstawowe zużycie energii od elastycznego, mogą pozwolić rodzinom łatwiej kontrolować koszty. Proste, przejrzyste systemy rozliczeniowe i aplikacje działające w czasie rzeczywistym mogą sprawić, że taryfy będą łatwiejsze do zrozumienia, nawet dla tych, którzy nie są obeznani z technologią. Powszechne udostępnienie tych narzędzi jest jednak przeszkodą, której nie można zignorować.

Jak możemy przeprojektować taryfy, aby działały dla wszystkich? Oto pięć pomysłów na początek:

  1. Uczynić rachunki bardziej przejrzystymi i sprawiedliwymi: Upewnienie się, że taryfy socjalne docierają do osób ubogich energetycznie poprzez lepszą automatyzację i współpracę między różnymi podmiotami odpowiedzialnymi za ochronę socjalną i energię, aby zagwarantować przystępność cenową dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji. We Włoszech wprowadzenie zautomatyzowanej alokacji premii energetycznej w 2021 r. potroiło liczbę gospodarstw domowych korzystających z obniżki bezpośrednio na rachunkach za energię elektryczną i gaz (do 4 milionów).
  2. Wspieranie prosumpcji i elastycznego zużycia: Oferuj programy, które sprawiają, że inteligentne urządzenia lub odnawialne źródła energii, takie jak panele słoneczne, są dostępne dla gospodarstw domowych o niższych dochodach. Przykładowo, grecki rząd przesuwa niższe taryfy za energię elektryczną poza godzinami szczytu z godzin nocnych na południowe, aby dostosować zużycie energii do produkcji energii ze źródeł odnawialnych.
  3. Ochrona konsumentów przed zmiennością cen: Przykładowo, rosnące taryfy blokowe, choć rzadko spotykane w UE, mogą łączyć tanie podstawowe poziomy zużycia z dynamicznymi taryfami powyżej podstawowych poziomów. Ponadto, jak zaplanowano w dyrektywie w sprawie kształtowania rynku energii elektrycznej (2024), w przypadku uznanego kryzysu państwa członkowskie mogą wkroczyć i zastosować tymczasowe zabezpieczenia, aby chronić konsumentów przed nieznośnymi skokami cen. 
  4. Ponowne przemyślenie podatków i opłat: Przeniesienie obciążenia z energii elektrycznej, aby zielone rozwiązania, takie jak pompy ciepła, były bardziej atrakcyjne niż paliwa kopalne. Może to wymagać reformy dyrektywy w sprawie opodatkowania energii w celu obniżenia akcyzy na odnawialną energię elektryczną.
  5. Zaangażowanie ludzi w ten proces: Rzeczywiście, wprowadzenie dynamicznych taryf nie było tak dynamiczne, jak oczekiwano na wielu rynkach. Ponieważ jednak duzi dostawcy mają je wprowadzić w 2025 r., upewnienie się, że ludzie są częścią procesu projektowania, ma kluczowe znaczenie. Istotne byłoby na przykład zmobilizowanie paneli obywatelskich i grup fokusowych w celu zaangażowania niedostatecznie reprezentowanych społeczności w projektowanie taryf. Panele obywatelskie, takie jak ten dotyczący efektywności energetycznej prowadzony przez Komisję Europejską, wykazały swój wpływ na wypełnianie luk i budowanie zaufania.

Dokąd zmierzamy?

Transformacja energetyczna jest wspólnym wyzwaniem. Osiągnięcie celów klimatycznych to jedno, ale musi to być okazja do promowania sprawiedliwości, godności i możliwości. Taryfy energii elektrycznej mogą wydawać się kwestią techniczną, ale dotykają każdego gospodarstwa domowego i kształtują sposób, w jaki korzystamy z systemu.

Nie możemy czekać na idealne rozwiązanie. Podejmując małe, praktyczne kroki, Europa może zmierzać w kierunku systemu, w którym energia jest czysta, przystępna cenowo i sprawiedliwa dla wszystkich. Nie mówmy tylko o zmianach. Zbudujmy ją, jedną kilowatogodzinę na raz.

Przydatne linki:

1. Boosting participation in the energy transition by Green European Foundation (GEF) and Heinrich-Böll-Stiftung European Union https://eu.boell.org/en/boosting-participation-energy-transition

2. Hirth, L., Mühlenpfordt, J. and Schlecht, I. (2023). Electricity tariffs for price security and flexibility. Designing a dynamic tariff with price hedging. https://neon.energy/Neon-Dynamischer-Tarif-EN.pdf

3. European Environment Agency and ACER (2023) Flexibility solutions to support a decarbonised and secure EU electricity system. Retrieved from https://www.eea.europa.eu/publications/flexibility-solutions-to-support

Biografia autora

Marine Cornelis, założycielka Next Energy Consumer i podcastu Energ’ Ethic, łączy analizę i przywództwo z praktycznym rozpowszechnianiem dla firm i projektów w Europie, Afryce, na Bliskim Wschodzie i w Ameryce Łacińskiej. Dzięki 15-letniemu doświadczeniu w zakresie ochrony konsumentów, ubóstwa energetycznego i transformacji cyfrowej, opowiada się za równością płci, różnorodnością i wzmocnieniem pozycji społeczności. Jej praca działa jako pomost między interesariuszami, łącząc ludzkie, techniczne i polityczne spostrzeżenia, aby zapewnić, że doświadczenia ludzi napędzają narrację transformacji. Za pośrednictwem podcastu Energ’ Ethic dzieli się inspirującymi historiami, które napędzają globalny postęp w dziedzinie energii i klimatu

 

Zastrzeżenie: Ten artykuł jest wkładem partnera. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w artykule. Wyrażone opinie są wyłącznie opiniami autorów i nie powinny być traktowane jako reprezentatywne dla oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej.

 

Źródło: European Sustainable Energy Week