Od 9 lutego 2025 r. Estonia, Łotwa i Litwa są w pełni niezależne od systemów elektroenergetycznych Rosji i Białorusi. Z powodzeniem zintegrowały się z wewnętrznym rynkiem energii UE, dołączając do europejskiej sieci kontynentalnej za pośrednictwem Polski. Dzięki temu kraje bałtyckie mogą obsługiwać własne systemy energetyczne zgodnie ze wspólnymi i przejrzystymi zasadami europejskimi. Synchronizacja krajów bałtyckich nie tylko przyczynia się do bezpieczeństwa dostaw w całej Unii, ale także wspiera integrację energii odnawialnej w systemie, ostatecznie umożliwiając konsumentom korzystanie z niższych kosztów energii.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej von der Leyen powiedziała: „Dziś tworzy się historia: kraje bałtyckie włączają niezależność energetyczną. Ostatnie sieci elektroenergetyczne w Europie nadal połączone z Rosją są teraz w pełni zintegrowane z wewnętrznym rynkiem energii w Europie, przy wsparciu ponad 1 miliarda euro funduszy europejskich na przestrzeni lat. Ostatnie linie energetyczne z Rosją i Białorusią zostaną teraz zdemontowane. Te łańcuchy linii energetycznych, łączące kraje bałtyckie z wrogimi sąsiadami, staną się przeszłością. To jest wolność. Wolność od gróźb i szantażu. Gratuluję rozpoczęcia tej nowej ery”.
Synchronizacja krajów bałtyckich z siecią elektroenergetyczną UE to sztandarowy projekt, który w ciągu ostatnich 15 lat był wspierany przez Komisję Europejską bezprecedensowym wsparciem politycznym, technicznym i finansowym. Obejmuje to ponad 1,23 mld euro dotacji z unijnego instrumentu „Łącząc Europę”, pokrywających 75% kosztów inwestycji, a także dalsze inwestycje finansowane w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności na Łotwie i Litwie w celu wzmocnienia infrastruktury elektroenergetycznej.
Przewodnicząca Ursula von der Leyen, komisarz ds. energii i mieszkalnictwa Dan Jørgensen oraz komisarz ds. obrony i przestrzeni kosmicznej Andrius Kubilius biorą udział w „Dniu Niezależności Energetycznej”, oficjalnej ceremonii z tej okazji na Litwie, wraz z przywódcami politycznymi trzech państw bałtyckich, Polski i innych zainteresowanych stron zaangażowanych w projekt.
Andrius Kubilius, komisarz ds. obrony i przestrzeni kosmicznej, powiedział: „Kraje bałtyckie mają teraz pełną kontrolę nad swoimi systemami elektroenergetycznymi. Synchronizacja sieci stanowi kluczowy kamień milowy dla tego regionu i znacząco przyczyni się do wzmocnienia bezpieczeństwa. Zapewnienie bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej w całej UE jest absolutnym priorytetem Komisji i będziemy nadal ściśle współpracować z naszymi państwami członkowskimi, aby osiągnąć wysoki poziom ochrony”.
Kraje bałtyckie były ostatnimi trzema państwami członkowskimi UE, których sieci elektryczne nadal działały w pełni w ramach rosyjskiego i białoruskiego systemu, w którym częstotliwość energii elektrycznej była centralnie kontrolowana przez Rosję, co czyniło je podatnymi na rosyjską broń energetyczną. Synchronizacja ich sieci elektrycznych z sieciami państw członkowskich UE i kilku krajów sąsiadujących umożliwia krajom bałtyckim uniezależnienie się od Rosji. Zamiast tego zyskują pełną kontrolę nad własnymi sieciami elektrycznymi i wzmacniają bezpieczeństwo energetyczne regionu wschodniego Morza Bałtyckiego i całej UE.
Dan Jørgensen, komisarz ds. energii i mieszkalnictwa, powiedział: „Dzisiejszy dzień jest naprawdę historyczny. Synchronizacja sieci elektroenergetycznych państw bałtyckich z sieciami Europy kontynentalnej jest niezwykłym osiągnięciem, które wzmacnia bezpieczeństwo dostaw w całej Unii. Jest świadectwem tego, co możemy razem osiągnąć, gdy wspólnie inwestujemy w nasze wspólne bezpieczeństwo i dobrobyt. Projekt ten jest kluczowym przykładem tego, dlaczego musimy kontynuować działania na rzecz budowy bardziej ekologicznej, wydajnej i zintegrowanej unii energetycznej, prawdziwej unii energetycznej”.
Sukces tego wspieranego przez UE projektu jest świadectwem zaangażowania wszystkich zaangażowanych państw członkowskich UE, w szczególności trzech państw bałtyckich i Polski, wraz z przedsiębiorstwami, inwestorami i operatorami systemów przesyłowych, którzy pracowali razem, aby doprowadzić projekt do skutku 10 miesięcy przed terminem.
Patrząc w przyszłość, Catharina Sikow-Magny, europejski koordynator projektów synchronizacji bałtyckiej, będzie nadal ściśle współpracować z państwami członkowskimi UE w regionie Morza Bałtyckiego w celu wdrożenia pozostałych aspektów tego projektu, który ma kluczowe znaczenie dla zakończenia naszej unii energetycznej. Dalsze prace obejmują budowę połączenia międzysystemowego Harmony Link o mocy 700 MW między Litwą a Polską, którego ukończenie zaplanowano na 2030 r.
Źródło: Komisja Europejska
