Kraje bałtyckie z powodzeniem zsynchronizowały swoje systemy elektroenergetyczne z kontynentalnym europejskim obszarem synchronicznym. Jest to historyczne i praktycznie znaczące wydarzenie dla krajów bałtyckich i Europy, zwiększające niezależność energetyczną i odporność regionu. Wszystkie połączenia elektryczne z Rosją i Białorusią zostały trwale odłączone.

„Fakt, że wszystkie trzy kraje bałtyckie synchronizują się dziś z Europą kontynentalną, pokazuje nie tylko nasze wspólne cele, ale także zdolność do ich wspólnego osiągnięcia. Nie byłoby to możliwe bez szczególnej roli Polski i wsparcia UE, dlatego ten dzień to także europejska solidarność i jedność. To dzięki solidarności i jedności najbardziej ambitne, trudne, ale konieczne zadania stają się rzeczywistością – pamiętajmy o tym, podejmując każde inne wspólne dziś wyzwanie. Minęły prawie dwie dekady, odkąd synchronizacja została zapisana jako cel strategiczny w 2007 roku. Nie była to łatwa droga, w którą przez te lata zaangażował się więcej niż jeden rząd, wiele instytucji i wiele osób. Rezultatem ich oddanej pracy jest to historycznie ważne wydarzenie. Szczerze gratuluję i dziękuję wszystkim, którzy się do tego przyczynili” – powiedział premier Gintautas Paluckas.

W tym dniu komisarz Unii Europejskiej ds. energii i mieszkalnictwa, komisarz ds. obrony i przestrzeni kosmicznej, premier Litwy oraz ministrowie energii z krajów bałtyckich i Polski spotkali się w Wilnie, aby uczcić rozpoczęcie synchronizacji i omówić kwestie bezpieczeństwa energetycznego, a także dalsze środki mające na celu wzmocnienie odporności infrastruktury krytycznej w świetle zmieniającej się sytuacji geopolitycznej.

„Przez 65 lat, czyli ponad pół wieku, litewski system elektroenergetyczny był zależny od Rosji. Teraz zamykamy ten rozdział: wraz z Łotwą i Estonią dołączamy do kontynentalnej europejskiej sieci elektroenergetycznej i umacniamy naszą niezależność energetyczną. To symboliczne, że dekady temu Droga Bałtycka zjednoczyła nasze narody w dążeniu do niezależności, a dziś wzmacniamy ją w sektorze energetycznym, odłączając się od Rosji i łącząc z Europą” – powiedział Litewski minister energii Žygimantas Vaičiūnas.

„Dziś kraje bałtyckie robią historyczny krok naprzód. Świętujemy nie tylko sukces projektu, ale także wypełnienie wieloletniego zobowiązania do zapewnienia bezpieczeństwa i jedności europejskiej. Nasz system elektroenergetyczny jest bezpieczny i niezależny. Synchronizacja jest tak samo istotna jak przystąpienie do strefy wizowej Schengen – obie zapewniają naszą wolność i niezależność, umożliwiając bezpieczny przepływ zarówno ludzi, jak i elektronów między wiarygodnymi partnerami” – powiedziała estońska minister klimatu Yoko Alender.

„Podłączenie do europejskiej sieci elektroenergetycznej było najbardziej znaczącym projektem w zakresie bezpieczeństwa energetycznego w krajach bałtyckich w ciągu ostatnich 15 lat, a jego pozytywny wpływ będzie odczuwalny przez następną dekadę. Profesjonalna realizacja projektu i skuteczna współpraca transgraniczna w ramach tak dużego projektu zasługują na uznanie dla wszystkich zaangażowanych na wszystkich poziomach. Po udanym teście musimy kontynuować współpracę, rozwijając produkcję energii w regionie, jednocześnie wzmacniając bezpieczeństwo bałtyckiej infrastruktury dostaw energii” – powiedział minister klimatu i energii Łotwy Kaspars Melnis.

Synchronizacja pozwala krajom bałtyckim obsługiwać swoje systemy elektroenergetyczne w ścisłej współpracy z innymi krajami Europy kontynentalnej, zapewniając stabilną i niezawodną regulację częstotliwości, zwiększając tym samym regionalne bezpieczeństwo energetyczne. Podczas gdy wcześniej kraje bałtyckie były zależne od rosyjskiego systemu IPS/UPS w zakresie zarządzania częstotliwością, Litwa, Łotwa i Estonia są obecnie podłączone do kontynentalnej sieci europejskiej obsługującej ponad 400 milionów klientów.

Proces ten jest wynikiem lat skrupulatnych przygotowań i współpracy między operatorami systemów przesyłowych Litwy, Łotwy i Estonii – Litgrid, Augstsprieguma tīkls i Elering – a także ich partnerami w Kontynentalnym Europejskim Obszarze Synchronicznym. Szczególnie istotną rolę odegrał polski operator systemu przesyłowego, PSE, który jako bezpośredni sąsiad krajów bałtyckich i posiadający fizyczne połączenie z Europą kontynentalną, koordynował cały proces. Osiągnięcie to było znacząco wspierane przez szeroko zakrojone modernizacje infrastruktury w krajach bałtyckich i w Polsce.

Na Litwie proces synchronizacji obejmował budowę 420 km nowych linii przesyłowych energii elektrycznej, przebudowę 230 km istniejących linii oraz utworzenie lub modernizację łącznie 13 podstacji sieciowych i stacji transformatorowych. W Alytusie zbudowano trzy autotransformatory 400/330 kV – najpotężniejsze tego typu w krajach bałtyckich. Dodatkowo do sieci przesyłowej podłączono trzy kompensatory synchroniczne: w stacji transformatorowej Telšiai, węźle elektrycznym Alytus i stacji transformatorowej Neris w regionie Wilna. Oprócz rozwoju infrastruktury wdrożono także nowe systemy oceny stabilności częstotliwości, automatycznej kontroli wytwarzania i dyspozytorskie.

Łącznie w projekt synchronizacji w krajach bałtyckich i Polsce zainwestowano ponad 1,6 mld euro, z czego około 1,2 mld euro pochodziło z unijnego Instrumentu na rzecz Infrastruktury Energetycznej.

Źródło: Ministerstwo Energetyki, Litwa