Autor: Filipe Araùjo, zastępca burmistrza Porto w Portugalii i wiceprezes Energy Cities, jednej z organizacji partnerskich EUSEW
Wraz z objęciem urzędu przez nowe instytucje UE wydaje się, że główny dyskurs przesunął się z Zielonego Ładu UE na konkurencyjność. Ta nowa narracja stanowi zarówno wyzwanie, jak i szansę dla europejskich miast. Chcemy, aby nasze terytoria prosperowały, ale nie może się to odbywać kosztem naszego zdrowia i bezpieczeństwa.
Niniejsza opinia została przygotowana we współpracy z Europejskim Tygodniem Zrównoważonej Energii (European Sustainable Energy Week – EUSEW) 2025. Otwarte zaproszenia można znaleźć na stronie ec.europa.eu/eusew.
Odporne gospodarki lokalne dla konkurencyjnej Europy
Dobrze prosperujące miasto to miejsce, w którym istnieje bogactwo społeczności: potrzeby jego mieszkańców są zaspokajane, najlepiej przez lokalne podmioty gospodarcze. Przyczynia się to do wzmocnienia lokalnego systemu gospodarczego, więzi społecznych i ogólnie pomaga przetrwać sytuacje kryzysowe. Odporne gospodarki lokalne są warunkiem wstępnym konkurencyjności UE.
Podejście oparte na bogactwie społeczności ma zastosowanie do wielu sektorów, ale uważam, że jest dość skuteczne, jeśli chodzi o energię. W dzisiejszych czasach niewielu kwestionuje potrzebę zwiększenia ilości energii odnawialnej wprowadzanej do sieci, nie tylko w celu walki ze zmianami klimatu, ale także w celu zapewnienia wszystkim (zarówno przedsiębiorstwom, jak i obywatelom) dostępu do energii po stosunkowo stabilnej i przystępnej cenie, bez względu na kontekst geopolityczny. Ale jeśli chcemy przyspieszyć wdrażanie OZE, musimy upewnić się, że wszyscy są na pokładzie. Zachowania typu „nie na moim podwórku” (NIMBY) są nadal rzeczywistością, z którą boryka się wielu lokalnych liderów. Zgodnie z naszym doświadczeniem w Porto, lokalna własność energii odnawialnej jest sposobem dla miast na rozwiązanie problemu NIMBY, ale także na pomoc w walce z ubóstwem energetycznym i przyczynienie się do rozwoju lokalnych gospodarek.
Energetyka społecznościowa w walce z ubóstwem energetycznym w Porto
Dlatego też Porto planuje włączyć wszystkie komunalne mieszkania socjalne, czyli około 12% budynków w gminie, w projekty energetyczne społeczności. Zainstalowane zostanie 6 MW energii słonecznej, zapewniając czystą energię elektryczną rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji po niższej cenie.
Podczas gdy niektóre z projektów są nadal przedmiotem przetargów, niektóre są już w fazie realizacji. Na przykład społeczność energetyczna w dzielnicy Agra do Amial, działająca od maja 2024 r., już teraz zapewnia swoim członkom energię odnawialną, a około 50% wytworzonej energii zużywają rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji
Chociaż nasze ambicje są wysokie, nie możemy ignorować wielu wyzwań, przed którymi stoimy – niektóre z nich są wspólne dla wielu europejskich gmin. Miastom często brakuje personelu i środków finansowych, aby prowadzić wysoce partycypacyjny proces, często angażujący obywateli, których bardzo trudno jest zaangażować (takich jak wrażliwe gospodarstwa domowe), a nawet zapewnić społeczności informacje na temat kwestii związanych z energią. To, w połączeniu ze złożonością takich tematów, czyni naszą pracę jeszcze trudniejszą.
Ponadto uciążliwe procesy administracyjne i wymagające ramy prawne na szczeblu krajowym mogą powstrzymywać innowacyjne projekty i zniechęcać obywateli i małe firmy do uczestnictwa. Podczas tworzenia pierwszej społeczności energetycznej w Porto, podłączenie mieszkań socjalnych do zainstalowanych przez nas paneli słonecznych zajęło nam 2 lata.
Wykorzystanie lokalnych ekosystemów dla bardziej odpornej Europy
Na szczęście istnieją rozwiązania, dzięki którym społeczności lokalne mogą odegrać swoją rolę w budowaniu bardziej odpornej i demokratycznej Europy. Oprócz zapewnienia odpowiedniej transpozycji przepisów, tak aby wszyscy w całej Europie mogli korzystać z tych samych praw energetycznych, potrzebujemy programów budowania potencjału, rozwijania lokalnych punktów kompleksowej obsługi w celu informowania / angażowania obywateli w dostępne dla nich możliwości oraz programów alfabetyzacji energetycznej.
Aby tak się stało, miasta będą musiały uzyskać dostęp do finansowania, a integracja różnych inicjatyw na wszystkich poziomach, które mają na celu zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej (i bezpieczeństwa energetycznego), ma fundamentalne znaczenie. Innym ważnym aspektem będzie zapewnienie wielopoziomowego zarządzania, tak aby miasta mogły uczestniczyć w podejmowaniu decyzji dotyczących tego, co ich dotyczy, a nie tylko były proszone o ich wdrożenie.
W nadchodzącym okresie nowa Komisja Europejska ma pracować nad nowym pakietem energetycznym dla obywateli, ale także opracować czysty ład przemysłowy i zreformować politykę spójności UE. Stanowi to wyjątkową okazję do dostosowania podejścia UE do konkurencyjności do jej celów energetycznych i środowiskowych poprzez ustanowienie odpowiednich mechanizmów zarządzania i odpowiednie kierowanie niezbędnych zasobów.
Zalecane linki:
Krótka biografia autora:
Filipe Araújo jest wiceburmistrzem Porto i radnym miasta ds. środowiska, klimatu, innowacji i transformacji cyfrowej. Jest prezesem zarządu spółek miejskich Porto Ambiente (spółka zajmująca się odpadami i sprzątaniem) oraz Águas e Energia do Porto (spółka zajmująca się wodą i energią). Jest także prezesem zarządu Porto Energy Agency i Porto Digital Association.
Obecnie jest wiceprezesem sieci Energy Cities i członkiem grupy doradczej Cities Mission Mayors w ramach europejskiej misji 100 neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast.
Źródło: EUSEW2025
