Autorka: Alexandra Garatzogianni, EUSEW digital ambassador, wyjaśnia, dlaczego suwerenność energetyczna ma kluczowe znaczenie dla wzmocnienia odporności Europy, rozwoju innowacji i zapewnienia strategicznego przywództwa w niestabilnym geopolitycznie świecie.

Niniejszy artykuł redakcyjny powstał we współpracy z Europejskim Tygodniem Zrównoważonej Energii (European Sustainable Energy Week – EUSEW) 2025. Więcej szczegółów można znaleźć na stronie ec.europa.eu/eusew.

W miarę nasilania się globalnej rywalizacji energetycznej dążenie UE do suwerenności energetycznej nie dotyczy już tylko klimatu, ale także władzy, odporności i przetrwania w niestabilnym świecie. Czy UE może ewoluować od pioniera w dziedzinie klimatu do strategicznego lidera? W niniejszym artykule omówiono, w jaki sposób innowacje, geopolityka i autonomia zazębiają się w transformacji energetycznej UE.

Od celów ekologicznych do stawek geopolitycznych

Energia stanowi filar rywalizacji geopolitycznej. Globalna konkurencja o zasoby energetyczne i nowe technologie zmienia kształt transformacji energetycznej. Zasoby energetyczne i technologie stanowią strategiczne narzędzia, dzięki którym podmioty państwowe i niepaństwowe mogą wywierać wpływ i zapewnić sobie przewagę geopolityczną. Chociaż rozwój czystych technologii pozostaje kluczowy, państwa powinny dalej rozszerzać strategie innowacyjne, aby chronić suwerenność, zwiększać odporność i aktywnie współtworzyć globalne normy.

Aby pozostać konkurencyjnymi w zmieniającym się globalnym krajobrazie innowacji, strategie energetyczne powinny wykraczać poza konwencjonalne paradygmaty poprzez systematyczne włączanie cyfryzacji, zielonego wodoru, zaawansowanych technologii magazynowania, inteligentnych sieci i systemów energetycznych opartych na sztucznej inteligencji. Zapewnienie przyszłościowego charakteru sektora energetycznego UE wymaga elastycznych, adaptacyjnych ram innowacji, wdrażania nowych technologii i dostosowania się do zmieniających się warunków geopolitycznych.

Skalowanie innowacji i dylematy związane z podwójnym zastosowaniem

Fragmentaryczne regulacje, dostęp do kapitału i rynków ograniczają rozwój europejskich start-upów zajmujących się czystymi technologiami. Wzmocnienie regionalnych centrów innowacji i ekosystemów uniwersytecko-przemysłowych daje przedsiębiorcom większe możliwości szybkiego testowania, skalowania i komercjalizacji przełomowych technologii. Innowacje energetyczne mają niewykorzystany potencjał strategiczny dzięki możliwości podwójnego zastosowania. Technologie takie jak wodór i baterie przynoszą korzyści zarówno w dziedzinie energii, jak i obronności. Dostosowanie strategii energetycznych i bezpieczeństwa może zwiększyć wpływ geopolityczny. Jednak technonacjonalistyczne podejście oparte na podwójnym zastosowaniu może zwiększyć napięcia i osłabić globalną współpracę. UE powinna zachować równowagę między autonomią strategiczną a otwartością, aby uniknąć podsycania dynamiki zero-jedynkowej.

Odporność poprzez dywersyfikację

Rosnąca niestabilność geopolityczna wymaga ponownego dostosowania strategii energetycznych, zmniejszenia zależności zewnętrznych, zwłaszcza w zakresie paliw kopalnych i materiałów krytycznych, poprzez dywersyfikację łańcuchów dostaw, sojusze strategiczne i wzmocnienie krajowych zdolności w zakresie wydobycia i recyklingu. Włączenie polityki energetycznej do szerszych strategii zewnętrznych i przemysłowych umożliwia UE współtworzenie globalnych standardów, jednocześnie zwiększając wewnętrzną odporność poprzez wzajemne połączenia sieci, cyfryzację i zdecentralizowaną infrastrukturę. Suwerenność energetyczna wymaga autonomicznych i asertywnych działań, a nie izolacjonizmu, oraz wymaga dostosowania innowacji, partnerstw i przewidywania w spójnych, dobrze zarządzanych ramach strategicznych.
Przyszłość jest multidyscyplinarna

Suwerenność innowacyjna nie jest już opcjonalna. Ponieważ czyste technologie stają się atutami geopolitycznymi, UE musi zabezpieczyć swoją bazę technologiczną i chronić swoją infrastrukturę krytyczną przed zagrożeniami hybrydowymi.

Włączenie innowacji energetycznych do ram przemysłowych i bezpieczeństwa uwolni strategiczny potencjał Europy poprzez wspieranie multidyscyplinarnych ekosystemów, napędzanych przez zorientowane na misję badania i rozwój oraz współpracę publiczno-prywatną, które stymulują przywództwo energetyczne. Długoterminowy sukces zależy od skalowania nowych technologii i dostosowania celów klimatycznych do imperatywów strategicznych.

Energia stanowi podstawę dobrobytu, konkurencyjności i bezpieczeństwa. Zarządzanie nią musi wykraczać poza zrównoważony rozwój i obejmować sprawiedliwość, odporność i strategiczną przewidywalność. Transformacja ta wymaga współpracy między sektorami i regionami, napędzanej przez spójne instytucje i wizjonerskie przywództwo. Dzięki włączeniu transformacji energetycznej do szerszych ram strategicznych UE może przekształcić słabe strony w atuty, utrzymując w ten sposób swoją pozycję jako decydująca siła energetyczna.

Polecane linki:

  1. A European Green Deal: Striving to be the First Climate-Neutral Continent, European Commission.
  2. Net-Zero Industry Act: Making the EU the Home of Clean Technologies Manufacturing and Green Jobs European Commission.
  3. International Energy Agency (IEA). Energy Technology Perspectives 2023: Net Zero Pathways. 
  4. Critical Raw Materials: Securing the EU’s Supply and Sovereignty, European Parliament.
  5. Net-Zero Industry Act, European Commission.

O autorce

Alexandra Garatzogianni pełni funkcję kierownik ds. transferu wiedzy i technologii w Centrum Informacji Naukowej i Technicznej im. Leibniza (TIB) oraz koordynator finansowanych przez UE projektów dotyczących innowacji i przedsiębiorczości na Uniwersytecie Leibniza w Hanowerze (LUH). Jako osoba kierująca się celami, posiada tytuł magistra innowacji i przedsiębiorczości uzyskany w HEC Paris, tytuł MBA uzyskany na Uniwersytecie Heriot-Watt w Edynburgu oraz dyplom podyplomowy z doradztwa w zakresie zarządzania uzyskany w Grenoble Ecole de Management.

Alexandra jest zdecydowaną zwolenniczką transformacyjnego potencjału ekosystemów innowacji, przedsiębiorczości i nauki obywatelskiej, ze szczególnym uwzględnieniem złożonych, wieloaspektowych wyzwań. Współkieruje Leibniz Joint Lab on Data Science & Open Knowledge, wspólną inicjatywą TIB, LUH i L3S Research Center, i jest głęboko zaangażowana we wspieranie komercjalizacji badań. Wcześniej Alexandra pełniła funkcję kierownika projektu w Fraunhofer Society, gdzie zarządzała europejskimi i krajowymi projektami przemysłowymi skupiającymi się na dostarczaniu gotowych do wprowadzenia na rynek produktów badawczych, prototypów i pilotażowych projektów. Dzięki ponad 10-letniemu doświadczeniu pełniła funkcję mentora, oceniającego i konsultanta dla przedsiębiorców zajmujących się danymi i technologią.

Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w jej imieniu nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w artykule. Wyrażone opinie są wyłącznie opiniami autora (autorów) i nie powinny być traktowane jako reprezentatywne dla oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej.

Źródło: EUSEW