Osiągnięcie niedawno uzgodnionego celu UE w zakresie co najmniej 42,5% energii odnawialnej do 2030 r., z ambicją osiągnięcia 45%, będzie wymagało ogromnego wzrostu mocy zainstalowanej w elektrowniach wiatrowych, przy oczekiwanym wzroście z 204 GW w 2022 r. do ponad 500 GW w 2030 r. Podczas gdy sektor energetyki wiatrowej jest historycznym sukcesem UE, jego przyszła ścieżka wzrostu stoi przed wyjątkowym zestawem wyzwań, w tym niewystarczającym i niepewnym popytem, powolnym i złożonym procesem wydawania pozwoleń, brakiem dostępu do surowców, wysoką inflacją i cenami towarów, projektowaniem niewspierających przetargów krajowych, zwiększoną presją ze strony międzynarodowych konkurentów i ryzykiem związanym z dostępnością wykwalifikowanej siły roboczej.

Sytuacja wymaga natychmiastowego działania. Dlatego też, jak ogłosiła przewodnicząca Ursula von der Leyen w swoim orędziu o stanie Unii w zeszłym miesiącu, Komisja Europejska przedstawia dziś Wind Power Action Plan, aby zapewnić, że transformacja w kierunku czystej energii idzie w parze z konkurencyjnością przemysłu i że energetyka wiatrowa pozostanie europejskim sukcesem.

Plan działania pomoże utrzymać zdrowy i konkurencyjny łańcuch dostaw energii wiatrowej, z jasnym i bezpiecznym harmonogramem projektów, przyciągając niezbędne finansowanie i konkurując z resztą świata jak równy z równym. Towarzyszy mu komunikat w sprawie realizacji ambicji UE w zakresie energii morskiej, w tym energii wiatrowej, w następstwie strategii UE w zakresie morskiej energii odnawialnej (EU Offshore Renewable Energy Strategy) przyjętej trzy lata temu.

Wspólna europejska odpowiedź na wyjątkowy mix wyzwań

Plan działania określa natychmiastowe działania, które mają zostać podjęte wspólnie przez Komisję, państwa członkowskie i branżę; opierając się na istniejącej polityce oraz prawodawstwie i koncentrując się na sześciu głównych obszarach:

Przyspieszenie wdrożenia dzięki większej przewidywalności i szybszemu uzyskiwaniu pozwoleń. W 2022 r. dodano rekordowe 16 GW instalacji wiatrowych, co stanowi wzrost o 47% w porównaniu z 2021 r. Jest to jednak znacznie poniżej 37 GW/rok wymaganych do osiągnięcia celu UE na 2030 r. w zakresie energii odnawialnej. Komisja uruchamia inicjatywę “Accele-RES” z państwami członkowskimi, aby zapewnić szybkie wdrożenie zmienionych unijnych przepisów dotyczących energii odnawialnej, kładąc większy nacisk na cyfryzację procesów wydawania pozwoleń i pomoc techniczną dla państw członkowskich. Ponadto zachęca się państwa członkowskie do zwiększania widoczności projektów poprzez deklaracje wiatrowe, przejrzyste harmonogramy aukcji i planowanie długoterminowe. Wreszcie, jeszcze w tym roku Komisja wesprze niezbędną rozbudowę sieci elektroenergetycznych za pomocą planu działania w zakresie sieci (Grids Action Plan).

Ulepszony projekt aukcji. Opierając się na proponowanej ustawie o zerowym zużyciu energii netto (Net-Zero Industry Act) i reformie struktury rynku energii elektrycznej, Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w ulepszaniu aukcji za pomocą dobrze zaprojektowanych i obiektywnych kryteriów, które nagradzają urządzenia o wyższej wartości dodanej i zapewniają pełną i terminową realizację projektów. Poza UE, projekty Global Gateway będą w większym stopniu wykorzystywać standardy zamówień strategicznych. Plan działania przewiduje również ocenę ryzyka cyberbezpieczeństwa.

Dostęp do finansowania. Aby przyspieszyć inwestycje i finansowanie produkcji energii wiatrowej w Europie, Komisja ułatwi dostęp do finansowania UE, zwłaszcza za pośrednictwem Funduszu Innowacyjnego, podczas gdy Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) udostępni gwarancje zmniejszające ryzyko. Komisja zachęca również państwa członkowskie do pełnego wykorzystania elastyczności zapewnianej przez zmienione tymczasowe ramy kryzysowe i przejściowe w zakresie pomocy państwa (Temporary State aid Crisis and Transition Framework) w celu wspierania produkcji energii wiatrowej w UE.

Uczciwe i konkurencyjne środowisko międzynarodowe. Aby zapewnić, że sektor energii wiatrowej może operować na równych warunkach, Komisja ściśle monitoruje ewentualne nieuczciwe praktyki handlowe, które przynoszą korzyści zagranicznym producentom energii wiatrowej i będzie nadal wykorzystywać umowy handlowe w celu ułatwienia dostępu do rynków zagranicznych, jednocześnie promując przyjęcie unijnych i międzynarodowych norm dla tego sektora. Komisja będzie również współpracować z inwestorami w celu zidentyfikowania i usunięcia przeszkód dla inwestycji.

Umiejętności. Wielkoskalowe partnerstwa na rzecz umiejętności w zakresie energii odnawialnej będą kluczowym forum do opracowywania projektów rozwoju umiejętności. Dzięki Net-Zero Industry Act Komisja ułatwi również uruchomienie europejskich akademii umiejętności w zakresie przemysłu zerowego netto – w tym jednej dedykowanej sektorowi wiatrowemu, zaprojektowanej w celu wspierania działań państw członkowskich na rzecz podnoszenia i zmiany kwalifikacji pracowników. Akademie opracują treści i materiały edukacyjne, a ich celem będzie przeszkolenie 100 000 uczniów w ciągu trzech lat od założenia.

Zaangażowanie przemysłu i zobowiązania państw członkowskich. Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi i przemysłem wiatrowym nad kartą energii wiatrowej UE (EU Wind Charter), aby poprawić warunki umożliwiające europejskiemu przemysłowi wiatrowemu utrzymanie konkurencyjności.

Nowa wizja przyspieszonego wdrażania morskiej energii wiatrowej

Oczekuje się, że morska energetyka wiatrowa wniesie znaczący wkład w realizację celów klimatycznych i energetycznych UE w nadchodzących latach. Opierając się na strategii morskiej energii odnawialnej z 2020 r., państwa członkowskie uzgodniły niedawno nowe ambitne cele w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych na morzu do 2050 r., z celami pośrednimi na lata 2030 i 2040 dla każdego z pięciu basenów morskich UE.

W 2022 r. skumulowana moc zainstalowana na morzu w UE-27 wyniosła 16,3 GW. Oznacza to, że aby wypełnić lukę między 111 GW zadeklarowanymi przez państwa członkowskie a mocą w 2022 r., musimy instalować średnio prawie 12 GW rocznie – czyli 10 razy więcej niż nowe 1,2 GW zainstalowane w ubiegłym roku.

Dlatego też Komisja podwaja swoje wysiłki na rzecz wspierania sektora morskich odnawialnych źródeł energii, określając dodatkowe działania w celu: wzmocnienia infrastruktury sieciowej i współpracy regionalnej, przyspieszenia wydawania pozwoleń, zapewnienia zintegrowanego planowania przestrzennego obszarów morskich, wzmocnienia odporności infrastruktury, wspierania badań i innowacji oraz rozwoju łańcuchów dostaw i umiejętności.

Kontekst

Odnawialne źródła energii są kluczowym elementem unijnego planu osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, a także planu REPowerEU mającego na celu odzyskanie niezależności energetycznej i jak najszybsze zakończenie importu rosyjskich paliw kopalnych. UE wyznaczyła cele legislacyjne w zakresie przyspieszonego wprowadzania energii odnawialnej poprzez zmienioną dyrektywę w sprawie odnawialnych źródeł energii w ramach pakietu legislacyjnego Fit for 55 i ułatwia to poprzez zmienione rozporządzenie TEN-E wzmacniające ramy dla projektów transgranicznych, w tym sieci morskich. W procesie przechodzenia na gospodarkę o zerowym zużyciu energii netto konkurencyjność UE będzie w dużym stopniu zależeć od jej zdolności do opracowywania i wytwarzania w kraju czystych technologii, które umożliwią tę transformację, w tym lądowej i morskiej energii wiatrowej. Na początku tego roku Komisja przedstawiła plan przemysłowy Zielonego Ładu, a w szczególności zaproponowała ustawę o przemyśle zerowego netto i ustawę o surowcach krytycznych w celu wsparcia krajowych zdolności produkcyjnych technologii zerowego netto.