Luke Haywood, kierownik ds. polityki klimatycznej i energetycznej oraz Hannah O’Sullivan, specjalistka ds. komunikacji klimatycznej i energetycznej: Europejskie Biuro Ochrony Środowiska, jedna z organizacji partnerskich EUSEW
Za niecały rok miliardy euro ze Społecznego Funduszu Klimatycznego (SCF) wylądują w kieszeniach rządów UE, ale niektóre kraje już teraz wzywają do opóźnienia ustalania cen emisji dwutlenku węgla w ciepłownictwie i transporcie (ETS-2), które mają zacząć obowiązywać w 2027 roku. Bardzo ważne jest, aby decydenci zdecydowanie poparli jeden z najważniejszych elementów Europejskiego Zielonego Ładu. Aby ETS-2 działał, kluczowe są dwa elementy: po pierwsze, przychody muszą być sprawiedliwie rozdzielane, a po drugie, inne polityki mające na celu zmniejszenie popytu na paliwa kopalne muszą uzupełniać unijną cenę emisji dwutlenku węgla.
Dlaczego przychody powinny być zwracane ludziom
ETS-2 wprowadza w życie zasadę „zanieczyszczający płaci”, zgodnie z którą najwięksi truciciele płacą najwięcej. Jednak dla wielu europejskich gospodarstw domowych o niskich dochodach koszt ten może być dużym obciążeniem. Dlatego właśnie utworzono SCF, aby finansować strategie pomocy nieproporcjonalnie dotkniętym gospodarstwom domowym. Finansowany głównie z przychodów z ETS-2, SCF może być wykorzystywany na różne sposoby, od rozszerzenia istniejących usług transportowych po bezpośrednie wsparcie dochodów dla wszystkich gospodarstw domowych. Jest to jedna z zalet ceny emisji dwutlenku węgla: przychody można wykorzystać do pokrycia niektórych kosztów odejścia od paliw kopalnych.
ETS-2 będzie miał nieproporcjonalny wpływ na wiele gospodarstw domowych, które doświadczają ubóstwa energetycznego lub transportowego. Ponieważ prawdopodobnie nie mają one środków na samodzielne odejście od paliw kopalnych, ukierunkowane programy wsparcia będą miały kluczowe znaczenie dla udzielenia im pomocy. Punkty kompleksowej obsługi zapewniające lokalną pomoc i dostęp do informacji, dotacje na wymianę kotłów kopalnych na pompy ciepła lub zniżki na transport publiczny mogą przyczynić się do zmniejszenia obciążenia finansowego związanego z dekarbonizacją dla gospodarstw domowych o niższych dochodach.
Kilka krajów, w których istnieje już system ustalania cen emisji dwutlenku węgla dla budynków i transportu, zdecydowało się na systemy dywidend klimatycznych. Roczna płatność bezpośrednia dla wszystkich obywateli zapewnia ulgę w przypadku wysokich cen emisji dwutlenku węgla, zapewnia środki finansowe na pomoc gospodarstwom domowym w odejściu od paliw kopalnych i zwiększa zaufanie publiczne do systemu ustalania cen emisji dwutlenku węgla.
Takie rozwiązanie z powodzeniem funkcjonuje na przykład w Austrii, gdzie przychody z opłat za emisję dwutlenku węgla są zwracane w formie rocznych płatności bezpośrednich. Systemy mogą różnicować płatności w zależności od dochodu – tak jak robi to system austriacki, opodatkowując płatności – oraz w zależności od jakości transportu publicznego, co skutkuje wyższymi płatnościami dla osób mieszkających na obszarach wiejskich. Obywatele ostatecznie zapłacą cenę emisji dwutlenku węgla, więc zwrot przychodów do nich, a nie do dużych przedsiębiorstw, jest najbardziej sprawiedliwą społecznie dystrybucją.
ETS-2 nie jest srebrną kulą
Ceny w ETS-2 będą wysokie, jeśli popyt na paliwa kopalne pozostanie wysoki. Polityki, które zmniejszają popyt na paliwa kopalne za pomocą środków innych niż ETS-2, będą miały zatem wpływ na obniżenie cen. Na przykład znaczne inwestycje w infrastrukturę rowerową na obszarach miejskich zmniejszyłyby zapotrzebowanie na paliwo transportowe, a tym samym obniżyłyby koszty dla mieszkańców obszarów wiejskich, którzy nadal polegają na samochodach, ale nie mają jeszcze środków na zakup pojazdu elektrycznego. Każda polityka regulacyjna, która zmniejsza emisje w budownictwie i transporcie, spowoduje niższe ceny ETS-2, zwłaszcza jeśli zostanie wprowadzona przez bardzo duże kraje zanieczyszczające – Niemcy, Francja i Włochy odpowiadają za ponad połowę wszystkich emisji związanych z ETS-2 w całej UE.
Inne polityki krajowe również mogą zmniejszyć popyt. Dolna granica ceny emisji dwutlenku węgla mogłaby określać minimalną cenę emisji dwutlenku węgla w transporcie i ogrzewaniu, tak że jeśli cena ETS-2 spadnie poniżej tej ceny, zacznie obowiązywać krajowa cena emisji dwutlenku węgla, system, który Wielka Brytania z powodzeniem wprowadziła dla ETS-1, gdy była jeszcze w UE. Zwiększyłoby to przewidywalność ceny ETS-2, wsparło inwestycje w dekarbonizację oraz zmniejszyło poziomy i zmienność cen emisji dwutlenku węgla w perspektywie długoterminowej.
Proces ustanawiania krajowych planów społeczno-klimatycznych, które określają wydatkowanie przychodów z ETS-2 za pośrednictwem Społecznego Funduszu Klimatycznego, stanowi dobrą okazję do rozważenia, jak sprawić, by ETS-2 działał, zarówno poprzez inteligentną dystrybucję przychodów, jak i uzupełniające polityki, które przede wszystkim ograniczają poziomy cen.
Rozszerzenie cen emisji dwutlenku węgla na paliwa grzewcze i transportowe będzie papierkiem lakmusowym dla polityki klimatycznej UE, ponieważ ceny energii mogą gwałtownie wzrosnąć, jeśli nie zostaną wdrożone odpowiednie środki wspierające. Większość emisji pochodzących z budynków i transportu jest wytwarzana w Niemczech, Włoszech i Francji, więc to podjęte tam działania uzupełniające będą decydować o cenie emisji dla całej UE. W przypadku krajów o wyższych wskaźnikach ubóstwa energetycznego i transportowego, takich jak Bułgaria, Węgry czy Słowacja, priorytetem powinno być wspieranie gospodarstw domowych w trwałym wycofywaniu się z paliw kopalnych.
Niniejszy artykuł redakcyjny powstał we współpracy z European Sustainable Energy Week 2025. Otwarte zaproszenia można znaleźć na stronie ec.europa.eu/eusew.
Zalecane linki
2. https://icapcarbonaction.com/en/ets/austrian-national-emissions-trading-system
3. https://eeb.org/work-areas/climate-change/
4. https://energy-poverty.ec.europa.eu/epah-indicators
Krótka biografia autorów
Luke kieruje zespołem EEB ds. klimatu i energii, obecnie zaangażowanym w konsorcjum LIFE EFFECT pracujące nad wspieraniem zrozumienia ETS-2 i budowaniem potencjału społeczeństwa obywatelskiego. Przed dołączeniem do EEB Luke był analitykiem politycznym i ekonomistą klimatycznym w Mercator Research Institute on Global Commons and Climate Change (MCC) w Berlinie. Wcześniej pracował jako ekonomista w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w Paryżu oraz w Niemieckim Instytucie Badań Gospodarczych (DIW) w Berlinie.
Ma doktorat z ekonomii w Paris School of Economics, tytuł magistra ekonomii i licencjat z filozofii, polityki i ekonomii na Uniwersytecie Oksfordzkim.
Hannah zajmuje się komunikacją w zespole EEB ds. klimatu i energii, koncentrując się na cenach emisji dwutlenku węgla i energii odnawialnej.
Dzięki wcześniejszemu doświadczeniu w komunikacji w organizacjach pozarządowych i mediach, jej wiedza specjalistyczna dotyczy polityki energetycznej Europy Środkowej i Wschodniej. Ukończyła podwójne studia magisterskie na kierunkach Europa Środkowo-Wschodnia oraz Rosja i Eurazja.
Źródło: Action Global Communications
