Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (IRENA) przedstawia przekonujące argumenty przemawiające za szybkim, globalnym przejściem na energię odnawialną jako jedyną realną drogą do utrzymania celów klimatycznych – w szczególności celu 1,5°C – w zasięgu ręki. W swoim najnowszym raporcie IRENA podkreśla, że transformacja ta nie polega tylko na zastąpieniu paliw kopalnych czystą energią; chodzi o fundamentalne przekształcenie globalnych systemów energetycznych i przedefiniowanie bezpieczeństwa energetycznego w wysoce zelektryfikowanym, zdigitalizowanym i zdecentralizowanym świecie.

Nowy paradygmat energetyczny

W raporcie przedstawiono, w jaki sposób transformacja energetyczna musi priorytetowo traktować modernizację infrastruktury, reformę polityki i rozwój potencjału ludzkiego. Bezpieczeństwo energetyczne, od dawna skoncentrowane na dostawach paliw kopalnych i zmienności cen, musi teraz ewoluować, aby sprostać złożoności systemu opartego na odnawialnych źródłach energii. Obejmuje to ponowne przemyślenie kwestii własności infrastruktury, transgranicznej współpracy energetycznej oraz bezpieczeństwa nowych technologii i materiałów.

Scenariusz IRENA 1,5°C przewiduje, że energia elektryczna stanie się dominującym nośnikiem energii, zwiększając swój udział z 22% obecnie do 51% do 2050 roku. Udział odnawialnych źródeł energii w globalnym koszyku energetycznym wzrośnie z 16% w 2020 roku do 77% w 2050 roku. Oczekuje się, że biomasa i zielony wodór będą odgrywać większą rolę niż paliwa kopalne, a moc odnawialnej energii elektrycznej musi wzrosnąć dwunastokrotnie do połowy stulecia.

Bezpieczeństwo energetyczne w świecie opartym na odnawialnych źródłach energii

Ponieważ systemy energetyczne stają się coraz bardziej zlokalizowane i zdecentralizowane, charakter handlu energią ulegnie zmianie. Żegluga morska zdominowana przez paliwa kopalne, która obecnie odpowiada za 40% ładunków, ustąpi miejsca regionalnym sieciom energii elektrycznej i zielonego wodoru. Zmiana ta promuje wzajemną współzależność zamiast asymetrycznych zależności, zwłaszcza na zintegrowanych rynkach, takich jak UE.

Ta decentralizacja wymaga jednak solidnej i elastycznej infrastruktury energetycznej. Połączenia międzysystemowe, inteligentne sieci i magazynowanie energii stają się kluczowymi zasobami krajowymi. Raport wzywa do ponownej oceny tego, co stanowi strategiczną infrastrukturę, wzywając rządy do rozważenia nowych wymiarów kontroli, cyberbezpieczeństwa i odporności.

Handel, technologia i kapitał

Raport podkreśla kluczową rolę łańcuchów dostaw czystych technologii, od materiałów ziem rzadkich po produkcję paneli słonecznych. Ponieważ żaden kraj nie kontroluje wszystkich aspektów technologii odnawialnych, współzależność jest nieunikniona. IRENA ostrzega przed protekcjonistyczną polityką, która może zagrozić tworzeniu miejsc pracy i rozpowszechnianiu technologii, szczególnie w sektorach takich jak fotowoltaika, gdzie większość miejsc pracy znajduje się w instalacjach niższego szczebla.

Kraje rozwijające się stoją przed wyjątkowymi wyzwaniami, w tym ograniczonym dostępem do finansowania i technologii. IRENA opowiada się za lepszym transferem technologii, dzieleniem się własnością intelektualną i finansowaniem sprzyjającym włączeniu społecznemu, aby pomóc tym krajom przejść do zielonej gospodarki, wzmacniając zarówno globalne bezpieczeństwo energetyczne, jak i równość.

Odporność i ryzyko w nowej erze

Zwiększona elektryfikacja i zależność od systemów cyfrowych niosą ze sobą nowe zagrożenia. Cyberbezpieczeństwo, ekstremalne warunki pogodowe i zagrożenia hybrydowe łączące ataki fizyczne i cybernetyczne stanowią poważne ryzyko. Raport wzywa decydentów do przyjęcia elastycznych, wielowymiarowych strategii bezpieczeństwa, które obejmują planowanie odporności, solidną infrastrukturę i gotowość na wypadek sytuacji kryzysowych.

Ponadto, wzrost zapotrzebowania na energię – zwłaszcza w Azji i Afryce – musi być zarządzany poprzez efektywność i środki po stronie popytu w celu zmniejszenia konkurencji i napięć geopolitycznych. Bezpieczeństwo ludzkie jest również podkreślane jako kluczowy element planowania energetycznego. Przejście na odnawialne źródła energii może zwiększyć pokój i dobrobyt, ale musi być starannie zarządzane, aby uniknąć pogłębiania nierówności lub konfliktów o zasoby.

Raport IRENA stawia sprawę jasno: transformacja energetyki odnawialnej to nie tylko zmiana technologiczna, ale także społeczno-polityczna. Wzywa do odważnych, opartych na współpracy i przyszłościowych strategii budowania systemu energetycznego, który jest bezpieczny, sprawiedliwy i odporny. W miarę jak świat zmierza w kierunku dekarbonizacji, bezpieczeństwo energetyczne musi zostać redefiniowane pod kątem wzajemnie połączonej i zelektryfikowanej przyszłości – gdzie technologia, elastyczność i dobrobyt ludzi są w centrum uwagi.

Pełny raport: https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2024/Apr/IRENA_Geopolitics_transition_energy_security_2024.pdf