– Rok 2022 będzie w istocie “rokiem realizacji” Europejskiego Zielonego Ładu dzięki trwającym w Parlamencie Europejskim i w Radzie pracom nad pakietami Fit for 55 i Gas Packages. Dlatego spodziewam się wielu gorących debat na wiele ważnych tematów – które z nich będą kluczowe? Wskazałbym cztery z nich: gwałtowny wzrost cen energii, rozszerzenie EU ETS na transport i budynki, rola gazu ziemnego jako paliwa przejściowego i wreszcie gospodarka wodorowa i jej rozwój w UE – powiedział Jerzy Buzek, poseł do Parlamentu Europejskiego, były przewodniczący Parlamentu Europejskiego i przewodniczący Komisji ITRE, w wywiadzie dla BalticWind.EU.

Paweł Wróbel: Jakie są Pana zdaniem 3 najważniejsze osiągnięcia UE w dziedzinie energii i klimatu w 2021 roku?

Jerzy Buzek: Powiedziałbym, że przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę UE europejskiego prawa klimatycznego, opublikowanie przez Komisję Europejską pakietu “Fit for 55” oraz zatwierdzenie przez współustawodawców Funduszu Just Transition.

Jak uzasadniłbyś taki wybór?

Europejskie prawo klimatyczne to historyczny krok na skalę światową: dzięki niemu Unia Europejska stała się pierwszym z trzech największych emitentów gazów cieplarnianych na świecie, którego cel neutralności klimatycznej został zapisany w prawie. To samo dotyczy celu na 2030 rok: wspólny cel ograniczenia emisji CO2 netto o co najmniej 55 % do roku 2030 w porównaniu z rokiem 1990 jest obecnie prawnie wiążący – i kropka. Ugruntowuje  nieodwracalność transformacji energetycznej UE, zapewniając jednocześnie pewność i przewidywalność, co jest cenne, jeśli zależy nam na nowych, czystych inwestycjach w sektorze energetycznym.

Pakiet “Fit for 55” jest swego rodzaju zestawem narzędzi do realizacji celów klimatycznych UE na rok 2030 w drodze do osiągnięcia zerowej emisji netto w 2050 roku. Jest on niezwykle złożony – aż 18 wniosków legislacyjnych i kilka tysięcy stron – w tym bardzo dalekosiężne wnioski dotyczące rozszerzenia zakresu EU ETS na transport i budynki, ustanowienia nowego Społecznego Funduszu Klimatycznego, pomiaru i sprawozdawczości w zakresie emisji metanu czy utworzenia unijnego mechanizmu dostosowania do emisji dwutlenku węgla na granicach (CBAM). To czyni ten pakiet bezprecedensowym, nawet jeśli nie jest on jeszcze osiągnięciem samym w sobie: skala transformacji, którą przyniesie, jest po prostu oszałamiająca.

I tu pojawia się Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, który jest nieunikniony, jeśli poważnie myślimy o uwzględnieniu różnych punktów wyjścia wszystkich państw członkowskich i regionów w tej głębokiej transformacji naszych gospodarek, jeśli chcemy, aby był to proces sprawiedliwy i integracyjny, który nikogo nie pozostawia w tyle. Innymi słowy: jeśli ta transformacja ma się rzeczywiście dokonać! Dlatego już w 2018 roku zaproponowałem utworzenie takiego Funduszu – i cieszę się, że udało nam się go stworzyć z budżetem 17,5 mld euro na pierwszy okres (2021-2027). W rzeczywistości uzgodniliśmy ją z niemiecką prezydencją Rady UE już w grudniu 2020 roku, ale została ona przyjęta dopiero w maju i wejdzie w życie 1 lipca 2021 roku.

Jerzy Buzek podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego 2021

Jakie będą długoterminowe skutki inicjatyw związanych z COVID-19 dla transformacji energetycznej w UE?

Ta pandemia dosadnie przypomniała nam wszystkim, jak realna i silna jest współzależność między człowiekiem a naturą; jak kruche i katastrofalne jest nasze poczucie “panowania nad sytuacją”; i jak ważne jest słuchanie naukowców i ekspertów. I nie pozostawiają złudzeń: koronawirus może być tylko gorzkim przedsmakiem tego, co nas czeka, jeśli nie stawimy czoła bardziej długoterminowemu zagrożeniu: globalnemu ociepleniu. Setki tysięcy przedwczesnych zgonów rocznie z powodu zanieczyszczenia powietrza i upałów, pożarów i susz, braku wody pitnej w niektórych regionach i dzikich powodzi w innych częściach kontynentu – to wszystko jest zagrożone, jeśli nie powstrzymamy zmian klimatycznych. Ponadto, mimo że istnieje szczepionka na COVID-19, nie ma szczepionki na globalne ocieplenie. Jedyną możliwością jest zapobieganie – a właściwą odpowiedzią jest transformacja energetyczna.

Ponadto, pamiętajmy o słynnych słowach Winstona Churchilla: “Nigdy nie pozwól, by dobry kryzys poszedł na marne”.

Jak odczytywać to w kontekście recesji gospodarczej w Unii Europejskiej wynikającej z obecnej pandemii?

Każdy kryzys jest jednocześnie nowym początkiem. Powinniśmy wykorzystać ją jako okazję do zrobienia czegoś inaczej, lepiej, a zamiast wracać do starych sposobów wybrać rozwiązania, które będą stymulować zrównoważony wzrost poprzez pełne wykorzystanie nowych technologii, cyfryzacji i czystej energii. Taka logika przyświeca nowo utworzonemu unijnemu instrumentowi na rzecz odbudowy i odporności, zwanemu “Next Generation EU”, którego budżet wynosi około 700 mld euro. Co najmniej 37% tej kwoty powinno być przeznaczone na transformację klimatyczną i ekologiczną. Wszystko to oznacza, że nie tylko nasza transformacja energetyczna jest obecnie wymagana przez prawo, europejskie prawo klimatyczne, ale także, że zabezpieczyliśmy ogromne kwoty pieniędzy na przyspieszenie tych działań i inwestycji.

Czy przyspieszenie transformacji, którego jesteśmy świadkami, nie spowoduje, że dysproporcje między krajami UE staną się jeszcze większe niż dotychczas? Jak pogodzić tak różne interesy państw członkowskich?

Co ciekawe, dysproporcje między krajami i regionami nigdy nie stanowiły poważnego problemu dla UE. Wręcz przeciwnie: są to obszary, w których tradycyjnie integracja europejska, oparta na zasadzie solidarności, przyniosła rzeczywistą wartość dodaną i wymierne rezultaty. Polityka spójności i fundusze to sukcesy UE.

Teraz pytanie brzmi, jak przełożyć to na realia transformacji energetycznej. Dotyczy to na przykład Społecznego Funduszu Klimatycznego czy Funduszu Just Transition, o którym wspomniałem wcześniej, a szerzej – całego mechanizmu Just Transition. Kluczową kwestią jest jednak neutralność technologiczna w planowaniu i realizacji: uznanie znaczących różnic w punktach wyjścia państw członkowskich i regionów, umożliwiając im podążanie indywidualnymi ścieżkami, które odzwierciedlają krajową i lokalną specyfikę, wyzwania i możliwości. Wszyscy chcemy, aby UE była “Fit for 55” – ale nie powinno to w żadnym wypadku oznaczać podejścia “jeden rozmiar dla wszystkich”.

Jakich 4-5 kluczowych tematów związanych z transformacją energetyczną powinniśmy się spodziewać w 2022 roku?

Rok 2022 będzie w istocie “rokiem realizacji” Europejskiego Zielonego Ładu dzięki trwającym w Parlamencie Europejskim i w Radzie pracom nad pakietami Fit for 55 i Gas Packages. Dlatego spodziewam się wielu gorących debat na wiele ważnych tematów – które z nich będą kluczowe? Wskazałbym cztery z nich: rosnące ceny energii, rozszerzenie EU ETS na transport i budynki, rola gazu ziemnego jako paliwa przejściowego i wreszcie gospodarka wodorowa i jej rozwój w UE.

Co będzie największym wyzwaniem energetycznym w 2022 roku z perspektywy Parlamentu Europejskiego?

Można to ująć w czterech słowach: “Pakiet Fit for 55”. Jak znaleźć kompromis w tych propozycjach legislacyjnych, które będą akceptowane przez większość, ale nadal będą postrzegane jako ambitne – nie tylko przez mniejszość? To jest pytanie i być może największe wyzwanie na nadchodzący rok. Jestem jednak pewien, że w Parlamencie Europejskim znajdziemy sposób, aby się tym zająć.

Dziękuję