Kluczowym zadaniem dla rządów jest uczynienie czystych technologii energetycznych bardziej dostępnymi dla tych, którzy w przeciwnym razie mogliby zmagać się z kosztami początkowymi – wynika z nowego raportu specjalnego IEA.
Przyspieszenie przejścia na czyste technologie energetyczne poprawia przystępność cenową energii i może zmniejszyć presję na koszty życia w szerszym ujęciu, zgodnie z nowym raportem specjalnym Międzynarodowej Agencji Energetycznej (MAE).
Raport zatytułowany “Strategies for Affordable and Fair Clean Energy Transitions” [“Strategie na rzecz przystępnej cenowo i sprawiedliwej transformacji czystej energii”]pokazuje w jaki sposób wprowadzenie świata na ścieżkę osiągnięcia zerowej emisji netto do 2050 r. wymaga dodatkowych inwestycji, ale także zmniejsza koszty operacyjne globalnego systemu energetycznego o ponad połowę w ciągu następnej dekady w porównaniu z trajektorią opartą na dzisiejszych ustawieniach politycznych. Rezultatem netto jest bardziej przystępny cenowo i sprawiedliwy system energetyczny dla konsumentów.
W wielu przypadkach technologie czystej energii są już bardziej konkurencyjne kosztowo w całym okresie ich eksploatacji niż technologie oparte na konwencjonalnych paliwach, takich jak węgiel, gaz ziemny i ropa naftowa. Energia słoneczna i wiatrowa to najtańsze opcje nowej generacji. Nawet jeśli pojazdy elektryczne, w tym dwu- i trzykołowe, mają wyższe koszty początkowe, co nie zawsze jest prawdą, zazwyczaj przynoszą oszczędności ze względu na niższe koszty operacyjne. Energooszczędne urządzenia, takie jak klimatyzatory, zapewniają podobne korzyści kosztowe w całym okresie ich eksploatacji.
Jednak osiągnięcie korzyści z transformacji w kierunku czystej energii zależy od odblokowania wyższych poziomów inwestycji początkowych. Dotyczy to zwłaszcza gospodarek wschodzących i rozwijających się, w których inwestycje w czystą energię są opóźnione ze względu na rzeczywiste lub postrzegane ryzyko, które utrudnia nowe projekty i dostęp do finansowania.
Co więcej, zniekształcenia w obecnym globalnym systemie energetycznym w postaci dotacji do paliw kopalnych faworyzują paliwa zasiedziałe, co sprawia, że inwestycje w transformację w kierunku czystej energii są trudniejsze. Według raportu MAE, rządy na całym świecie wydały łącznie około 620 miliardów dolarów w 2023 roku na subsydiowanie wykorzystania paliw kopalnych – znacznie więcej niż 70 miliardów dolarów wydanych na wsparcie inwestycji w czystą energię skierowanych do konsumentów.
Korzyści płynące z szybszej transformacji energetycznej i rosnącego udziału odnawialnych źródeł energii (takich jak energia słoneczna i wiatrowa, których koszty operacyjne są niższe niż w przypadku paliw kopalnych) przełożyłyby się na konsumentów. Ceny detaliczne energii elektrycznej są zazwyczaj mniej zmienne niż ceny produktów ropopochodnych, zapewniając bardziej przewidywalne koszty. Mimo to około połowa całkowitych wydatków konsumentów na energię przypada obecnie na produkty ropopochodne, a kolejna jedna trzecia na energię elektryczną. W warunkach szybkich zmian ceny energii elektrycznej stają się głównym punktem odniesienia dla konsumentów i gospodarstw domowych. Produkty ropopochodne są w dużej mierze zastępowane przez energię elektryczną, ponieważ pojazdy elektryczne, pompy ciepła i silniki elektryczne mają większy udział w transporcie, budynkach i zapotrzebowaniu przemysłu. Do 2035 r. energia elektryczna wyprzedzi ropę naftową jako główne źródło paliwa w końcowym zużyciu.
“Dane jasno pokazują, że im szybciej przechodzi się na czystą energię, tym bardziej jest to opłacalne dla rządów, firm i gospodarstw domowych” – powiedział dyrektor wykonawczy MAE Fatih Birol. “Jeśli decydenci polityczni i liderzy branży odłożą dziś działania i wydatki, jutro wszyscy zapłacimy więcej. Pierwsza w swoim rodzaju globalna analiza zawarta w naszym nowym raporcie pokazuje, że sposobem na zwiększenie przystępności cenowej energii dla większej liczby osób jest przyspieszenie transformacji, a nie jej spowolnienie. Należy jednak zrobić znacznie więcej, aby pomóc biedniejszym gospodarstwom domowym, społecznościom i krajom w zdobyciu przyczółka w nowej gospodarce czystej energii”.
W 2022 r., podczas globalnego kryzysu energetycznego, konsumenci na całym świecie wydali prawie 10 bilionów dolarów na energię (średnio ponad 1200 dolarów na każdego mieszkańca Ziemi) nawet po uwzględnieniu dotacji i nadzwyczajnego wsparcia ze strony rządów. To o 20% więcej niż średnia z poprzednich pięciu lat, a wysokie ceny najbardziej dotknęły najsłabszych, zarówno w gospodarkach rozwijających się, jak i rozwiniętych.
W raporcie stwierdzono, że zachęty i większe wsparcie, szczególnie skierowane do uboższych gospodarstw domowych, mogą poprawić absorpcję czystych technologii energetycznych. Pozwoliłoby to wszystkim konsumentom, zwłaszcza tym mniej zamożnym, w pełni czerpać korzyści z tych technologii i oszczędności kosztów, jednocześnie wspierając wysiłki na rzecz osiągnięcia międzynarodowych celów energetycznych i klimatycznych.
W raporcie przedstawiono szereg środków, opartych na sprawdzonych politykach z krajów na całym świecie, które rządy mogą wdrożyć, aby czyste technologie były bardziej dostępne dla wszystkich ludzi. Obejmują one dostarczanie programów modernizacji efektywności energetycznej gospodarstwom domowym o niskich dochodach; zobowiązanie przedsiębiorstw użyteczności publicznej do finansowania bardziej wydajnych pakietów ogrzewania i chłodzenia; zwiększenie dostępności wysoce wydajnych urządzeń; zapewnienie przystępnych cenowo opcji czystego transportu, w tym większego wsparcia dla transportu publicznego i rynków używanych pojazdów elektrycznych; zastąpienie dotacji na paliwa kopalne ukierunkowanymi transferami pieniężnymi dla osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji; oraz wykorzystanie dochodów z cen emisji dwutlenku węgla do zwalczania potencjalnych nierówności społecznych, które mogą pojawić się podczas transformacji energetycznej.
Interwencja polityczna będzie miała kluczowe znaczenie dla wyeliminowania wyraźnych nierówności, które już istnieją w obecnym systemie energetycznym, w którym przystępne cenowo i zrównoważone technologie energetyczne są poza zasięgiem wielu ludzi. Najbardziej fundamentalne nierówności dotyczą prawie 750 milionów ludzi w gospodarkach wschodzących i rozwijających się, którzy nie mają dostępu do energii elektrycznej, oraz ponad 2 miliardów ludzi bez czystych technologii gotowania i paliw. Jednocześnie najbiedniejsze 10% gospodarstw domowych w rozwiniętych gospodarkach wydaje do jednej czwartej swojego dochodu rozporządzalnego na energię do domu i transportu, mimo że zużywają mniej niż połowę energii w porównaniu z najbogatszymi 10%.
W raporcie ostrzega się, że ryzyko szoków cenowych nie zniknie wraz z przejściem na czystą energię, a rządy muszą nadal wykazywać czujność wobec nowych zagrożeń, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo energetyczne i przystępność cenową. Napięcia i wstrząsy geopolityczne pozostają istotnymi potencjalnymi czynnikami powodującymi zmienność, zarówno w przypadku tradycyjnych paliw, jak i, bardziej pośrednio, w łańcuchach dostaw czystej energii. Przejście na bardziej zelektryfikowany system energetyczny niesie ze sobą również nowy zestaw zagrożeń, które są bardziej lokalne i regionalne, zwłaszcza jeśli inwestycje w sieci, elastyczność i reagowanie na popyt pozostają w tyle. Systemy energetyczne są podatne na wzrost ekstremalnych zjawisk pogodowych i cyberataków, co sprawia, że odpowiednie inwestycje w odporność i bezpieczeństwo cyfrowe mają kluczowe znaczenie.
Źródło: Międzynarodowa Agencja Energii
