Dr inż. Alexandru Muresan/Uniwersytet Techniczny w Klużu-Napoce, Renergia i EUSEW Young Energy Ambassador

Ponieważ UE i jej państwa członkowskie dokonują znacznych inwestycji w zielone technologie i infrastrukturę, konieczne jest zajęcie się ludzkim elementem tej transformacji. Istnieje pilna potrzeba wyspecjalizowanej siły roboczej, a wiele krajów już doświadcza niedoborów w kluczowych obszarach. Jednocześnie sukces Zielonego Ładu zależy od zdolności obywateli do zrozumienia i przyjęcia nowych technologii i praktyk.

Zmiana klimatu może być postrzegana jako przełomowe wydarzenie typu „czarny łabędź”, wymuszające alokację znacznych środków finansowych na inwestycje w odnawialne źródła energii, zaawansowaną infrastrukturę energetyczną, rozwiązania w zakresie magazynowania energii, technologie oparte na wodorze, efektywność energetyczną i inne zrównoważone innowacje. Proponuję jednak przyjrzeć się tej sytuacji z innej perspektywy – takiej, która łączy wymiar społeczny, obywatelski i zawodowy.

Wiele państw członkowskich UE wdrożyło programy wsparcia, aby zachęcić do przyjęcia systemów energii odnawialnej w sektorze mieszkaniowym i komercyjnym, co doprowadziło do znacznego wzrostu liczby prosumentów. Jednakże, nawet jeśli nie zawsze są oni świadomi swojego braku wiedzy na temat energii, znaczna część konsumentów tej nowej mocy odnawialnej (w tym niektórzy prosumenci) w pełni rozumie, w jaki sposób ich zachowanie wpływa na sieć lub potencjalne korzyści płynące z ich wyborów w systemie energetycznym.

Zjawisko to zaobserwowane wśród ogółu populacji można powiązać z efektem Dunninga-Krugera – tendencją do przeceniania własnego zrozumienia złożonych implikacji systemu energetycznego. Nie jest to zaskakujące, biorąc pod uwagę, że infrastruktura energetyczna i dynamika rynku wymagają zaawansowanej wiedzy technicznej i ekonomicznej, która często jest niedostępna dla osób spoza tych dziedzin. Opierając się na naukowych podstawach tej idei, w dyskursie publicznym pojawiło się inne zjawisko o głębokich implikacjach społecznych: sztuczne przekształcanie opinii w wiedzę (pseudo-wiedza). Zjawisko to podkreśla znaczenie wyposażenia obywateli w narzędzia i zasoby potrzebne do podejmowania świadomych decyzji, szczególnie w obszarach takich jak polityka energetyczna, gdzie opinia publiczna w coraz większym stopniu wpływa na wyniki regulacji. Wymaga to celowych wysiłków na rzecz zwiększenia indywidualnej zdolności do angażowania się w złożone tematy, w tym inicjatyw w zakresie przekwalifikowania i dostosowanych programów edukacyjnych, które umożliwią obywatelom całkowite zrozumienie zawiłości systemów technologicznych i gospodarczych. Zajęcie się potrzebą świadomego podejmowania decyzji nie jest wyłącznie przedsięwzięciem intelektualnym, ale podstawowym krokiem w kierunku kultywowania świadomego i zdolnego do adaptacji społeczeństwa, przygotowanego do poruszania się po zawiłościach szybko ewoluującego sektora energetycznego, w którym każdy z nas musi odgrywać aktywną rolę.

Powstaje zasadnicze pytanie: jaka jest przepaść między tempem postępu technologicznego a średnim poziomem wiedzy na temat energii w społeczeństwie obywatelskim?

Aby rozwiązać te kwestie, jako Young Energy Ambassador EUSEW zalecam władzom centralnym i regionalnym uczynienie edukacji kamieniem węgielnym Europejskiego Zielonego Ładu. Można tego dokonać poprzez uruchomienie programu: The Green Deal Education Initiative – Education First. Inicjatywa ta wspierałaby instytucje edukacyjne – szkoły, licea, uniwersytety i stowarzyszenia rodziców – w dostosowywaniu istniejących programów nauczania i tworzeniu nowych przedmiotów edukacyjnych skoncentrowanych na zielonej transformacji. Chociaż w pełni rozumiem, że Unia Europejska ma ograniczone kompetencje w dziedzinie edukacji i nie może bezpośrednio zmieniać programów nauczania ani narzucać nowych przedmiotów. Może jednak odgrywać rolę wspierającą, współpracując z państwami członkowskimi i ich ministerstwami edukacji. Rola UE powinna obejmować zwiększanie skali istniejących najlepszych praktyk, ułatwianie platform wymiany wiedzy oraz zapewnianie wsparcia finansowego i technicznego państwom członkowskim w celu dostosowania i ulepszenia ich ram edukacyjnych.

Dla młodszych pokoleń edukacja ma ogromne znaczenie, ponieważ staną się one głównymi podmiotami w osiąganiu długoterminowych celów klimatycznych, rozwijając zrównoważone umiejętności i kompetencje. Dla użytkowników zielonych technologii, niezależnie od tego, czy chodzi o użytkowanie mieszkalne, komercyjne czy przez lokalne władze publiczne, programy edukacyjne mają kluczowe znaczenie dla maksymalizacji wydajności tych technologii i ułatwienia ich integracji z codziennymi praktykami.

Ponadto edukacja techniczna i szkolenia zawodowe dla osób pracujących przy produkcji, instalacji i konserwacji tych technologii są ważne dla zapewnienia optymalnej wydajności zielonych technologii we wszystkich sektorach. Równolegle z programami inwestycyjnymi Unia Europejska musi wspierać państwa członkowskie we wdrażaniu programów edukacyjnych na dużą skalę, zapewniając pomoc finansową i logistyczną uniwersytetom, ośrodkom badawczym i szkołom średnim, zapewniając w ten sposób skuteczną i zrównoważoną transformację dla wszystkich zaangażowanych stron.

Aby odblokować przyjęcie zielonych technologii na dużą skalę, konieczne jest podjęcie kilku praktycznych środków i działań. Przede wszystkim priorytetem jest szkolenie kadry nauczycielskiej, ponieważ edukatorzy odgrywają kluczową rolę w przygotowywaniu przyszłych pokoleń. Wymagałoby to wsparcia finansowego, a programy ciągłego rozwoju zawodowego umożliwiłyby im włączenie tematów związanych ze zrównoważonym rozwojem do szkolnych programów nauczania, przygotowując młodych ludzi do stawienia czoła wyzwaniom związanym z zieloną transformacją. Po drugie, w przypadku obecnej siły roboczej programy przekwalifikowania, takie jak „Back to School”, ułatwią przejście do ról w ramach zielonej gospodarki, zapewniając kompetencje wymagane do sprostania nowym wymaganiom rynku. Wreszcie, zaangażowanie społeczności poprzez lokalne kampanie i stowarzyszenia rodziców ma zasadnicze znaczenie dla wzmacniania wartości zrównoważonego rozwoju i promowania uczenia się przez całe życie, wspierając w ten sposób kulturę zrównoważonego rozwoju w całym społeczeństwie. Działania te mają fundamentalne znaczenie dla powodzenia transformacji w kierunku zielonej i zrównoważonej przyszłości.

Przejście na czystą energię nie odbędzie się bez zaangażowania obywateli, a to wymaga historycznego wysiłku edukacyjnego. Inicjatywa edukacyjna Zielonego Ładu „The Green Deal Education Initiative – Education First” ma potencjał, aby wyznaczyć historyczny moment w transformacji europejskiego systemu edukacji, dostosowując go do wymagań zrównoważonej przyszłości. Traktując edukację priorytetowo, możemy kultywować dobrze poinformowaną i wykwalifikowaną siłę roboczą zdolną do napędzania transformacji ekologicznej i wspierania ambitnych celów Unii Europejskiej w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Niniejsza opinia została przygotowana we współpracy z European Sustainable Energy Week 2025. Otwarte zaproszenia można znaleźć na stronie ec.europa.eu/eusew.

Źródło: Action Global Communications