Komisja zaproponowała dziś reformę struktury unijnego rynku energii elektrycznej w celu przyspieszenia gwałtownego wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i stopniowego wycofywania gazu, zmniejszenia zależności rachunków konsumentów od niestabilnych cen paliw kopalnych, lepszej ochrony konsumentów przed przyszłymi skokami cen i potencjalnymi manipulacjami na rynku oraz sprawienia, aby przemysł UE stał się czystszy i bardziej konkurencyjny.

Od ponad dwudziestu lat UE dysponuje skutecznym i dobrze zintegrowanym rynkiem, który umożliwia konsumentom czerpanie korzyści gospodarczych z jednolitego rynku energii, zapewnia bezpieczeństwo dostaw i wspiera proces dekarbonizacji. Kryzys energetyczny wywołany inwazją Rosji na Ukrainę podkreślił potrzebę szybkiego dostosowania rynku energii elektrycznej w celu lepszego wsparcia transformacji ekologicznej i zapewnienia konsumentom energii, zarówno gospodarstwom domowym, jak i przedsiębiorstwom, szerokiego dostępu do przystępnej cenowo energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych i niekopalnych.

Proponowana reforma przewiduje przegląd kilku aktów prawnych UE – w szczególności rozporządzenia w sprawie energii elektrycznej, dyrektywy w sprawie energii elektrycznej oraz rozporządzenia REMIT. Wprowadza środki, które zachęcają do zawierania długoterminowych umów na energię ze źródeł niekopalnych i wprowadzają do systemu bardziej ekologiczne i elastyczne rozwiązania mające stanowić konkurencję dla gazu, takie jak odpowiedź odbioru i magazynowanie. Zmniejszy to wpływ paliw kopalnych na rachunki konsumentów za energię elektryczną, a także zapewni odzwierciedlenie niższych kosztów energii ze źródeł odnawialnych. Ponadto proponowana reforma pobudzi otwartą i uczciwą konkurencję na europejskich hurtowych rynkach energii poprzez zwiększenie przejrzystości i integralności rynku.

Budowanie systemu energetycznego opartego na odnawialnych źródłach energii będzie miało kluczowe znaczenie nie tylko dla obniżenia rachunków konsumentów, ale również dla zapewnienia zrównoważonych i niezależnych dostaw energii do UE, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem i planem REPowerEU. Reforma, która stanowi część planu przemysłowego Zielonego Ładu, umożliwi również przemysłowi europejskiemu dostęp do odnawialnej, niekopalnej i przystępnej cenowo energii, co jest kluczowym czynnikiem umożliwiającym dekarbonizację i transformację ekologiczną. Aby osiągnąć cele w zakresie energii i klimatu, do końca bieżącego dziesięciolecia wykorzystanie odnawialnych źródeł energii będzie musiało wzrosnąć trzykrotnie.

Ochrona i umacnianie pozycji konsumentów

Wysokie i niestabilne ceny, jakie zaobserwowano w 2022 r., spowodowane rosyjską wojną energetyczną przeciwko UE, stanowią nadmierne obciążenie dla konsumentów. Wniosek ten umożliwi konsumentom i dostawcom czerpanie korzyści z większej stabilności cen w oparciu o technologie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych i niekopalnych. Co istotne, zapewni on konsumentom szeroki wybór umów i jaśniejsze informacje przed podpisaniem umowy, tak aby mieli oni możliwość zagwarantowania bezpiecznych, długoterminowych cen i uniknięcia nadmiernego ryzyka i zmienności. Jednocześnie będą mogli zdecydować się na zawarcie umów opartych na dynamicznych cenach, aby wykorzystać zmienność cenową do korzystania z energii elektrycznej, gdy jest ona tańsza (np. ładowanie samochodów elektrycznych lub korzystanie z pomp ciepła).

Oprócz zwiększenia możliwości wyboru konsumentów reforma ma również na celu zwiększenie stabilności cen poprzez zmniejszenie ryzyka niepowodzenia dostawców. Wniosek zobowiązuje dostawców do zarządzania ryzykiem cenowym co najmniej w odniesieniu do wolumenów objętych umowami stałymi, tak aby byli mniej narażeni na skoki cen i zmienność rynku. Zobowiązuje również państwa członkowskie do ustanowienia dostawców z urzędu, tak aby żaden konsument nie został bez energii elektrycznej.

Znacznie zwiększono również ochronę konsumentów podatnych na zagrożenia. W ramach proponowanej reformy państwa członkowskie będą zobowiązane do zapewnienia, by zadłużeni konsumenci podatni na zagrożenia nie zostali odcięci od dostaw energii. Ponadto umożliwia ona państwom członkowskim rozszerzenie regulowanych cen detalicznych na gospodarstwa domowe i MŚP w przypadku kryzysu.

Wniosek przewiduje również modernizację przepisów dotyczących wspólnego korzystania z energii ze źródeł odnawialnych. Konsumenci będą mogli inwestować w elektrownie wiatrowe lub słoneczne i sprzedawać nadmiar energii słonecznej z paneli dachowych sąsiadom, a nie tylko dostawcom. Na przykład możliwe będzie dzielenie się nadwyżką energii słonecznej z paneli na dachach z sąsiadem.

Aby zwiększyć elastyczność systemu energetycznego, państwa członkowskie będą zobowiązane do oceny swoich potrzeb i ustanowienia celów w zakresie zwiększenia elastyczności paliw niekopalnych oraz będą miały możliwość wprowadzenia nowych systemów wsparcia, zwłaszcza w odniesieniu do odpowiedzi odbioru i magazynowania. Reforma umożliwia również operatorom systemów wdrożenie narzędzi służących zmniejszeniu zapotrzebowania w godzinach szczytu. Wraz z niniejszym wnioskiem Komisja wydała dziś również zalecenia dla państw członkowskich dotyczące postępów w zakresie innowacji, technologii i zdolności w odniesieniu do magazynowania.

Zwiększenie przewidywalności i stabilności kosztów energii w celu poprawy konkurencyjności rozwoju przemysłu

W ciągu ostatniego roku wiele przedsiębiorstw poważnie ucierpiało z powodu zbyt niestabilnych cen energii. Aby zwiększyć konkurencyjność przemysłu UE i zmniejszyć jego narażenie na zmienne ceny, Komisja proponuje ułatwienie wdrażania bardziej stabilnych umów długoterminowych, takich jak umowy zakupu energii elektrycznej (PPA), dzięki którym przedsiębiorstwa zapewniają własne bezpośrednie dostawy energii, a tym samym mogą korzystać z bardziej stabilnych cen produkcji energii ze źródeł odnawialnych i niekopalnych. Aby zaradzić obecnym barierom, takim jak ryzyko kredytowe ze strony nabywców, reforma zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia dostępności gwarancji rynkowych dla umów PPA.

Aby zapewnić producentom energii stabilność dochodów i chronić przemysł przed zmiennością cen, całe wsparcie publiczne dla nowych inwestycji w inframarginalne i wymuszone wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych i niekopalnych będzie musiało mieć formę dwukierunkowych kontraktów różnicowych, a państwa członkowskie będą musiały kierować nadwyżki dochodów do konsumentów. Ponadto reforma pobudzi płynność na rynkach umów długoterminowych, które umożliwiają zablokowanie przyszłych cen – tzw. kontraktów terminowych typu forward. Umożliwi to większej liczbie dostawców i konsumentów ochronę przed nadmiernie zmiennymi cenami w długich okresach.

Wprowadzone zostaną również nowe obowiązki mające na celu ułatwienie integracji odnawialnych źródeł energii z systemem i zwiększenie przewidywalności wytwarzania energii. Obejmują one obowiązki operatorów systemów w zakresie przejrzystości w odniesieniu do przeciążenia sieci oraz terminów zawierania transakcji w czasie zbliżonym do czasu rzeczywistego.

Ponadto, aby zapewnić konkurencyjne rynki i przejrzyste ustalanie cen, Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) i krajowe organy regulacyjne będą miały większą zdolność monitorowania integralności i przejrzystości rynku energii. W szczególności zaktualizowane rozporządzenie w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (REMIT) zapewni lepszą jakość danych, a także wzmocni rolę ACER w dochodzeniach dotyczących potencjalnych transgranicznych przypadków nadużyć na rynku. Ogólnie rzecz biorąc, zwiększy to ochronę konsumentów i przemysłu UE przed nadużyciami na rynku.

Dalsze działania

Proponowana reforma będzie teraz musiała zostać przedyskutowana i uzgodniona przez Parlament Europejski i Radę przed jej wejściem w życie.

Kontekst

Od lata 2021 r. odnotowano bezprecedensowe skoki i niestabilność cen energii, co miało poważny wpływ na gospodarstwa domowe i gospodarkę w UE, zwłaszcza po rosyjskiej inwazji na Ukrainę, która wywołała kryzys energetyczny w Europie. Wielu konsumentów odnotowało wyższe rachunki ze względu na gwałtowny wzrost cen gazu, mimo że odnawialne źródła energii już teraz pokrywają ponad jedną trzecią zapotrzebowania na energię elektryczną w UE.

UE zareagowała szybko, wprowadzając szeroki wachlarz środków mających na celu złagodzenie wpływu wysokich i niestabilnych hurtowych cen energii na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Rada Europejska wezwała Komisję do szybkich prac nad strukturalną reformą rynku energii elektrycznej. Reformie przyświecają dwa cele: europejska suwerenność energetyczna i osiągnięcie neutralności klimatycznej. Proponowana reforma jest odpowiedzią na to wezwanie przywódców UE i została zapowiedziana przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii w zeszłym roku. Stanowi ona również część planu przemysłowego Zielonego Ładu, którego celem jest zwiększenie konkurencyjności europejskiego przemysłu o zerowej emisji netto i przyspieszenie transformacji w kierunku neutralności klimatycznej.

Źródło: Komisja Europejska